Lanmè Karayib

Lanmè Karayib la oswa Lanmè Zantiy yo se yon lanmè nan Oseyan Atlantik la, ki sitiye nan lès nan Amerik Santral, nan sid Gran Zantiy yo ak nan nò Amerik disid . Li pwolonje sou apeprè 2 850 km soti nan Gòlf Meksik la nan Ti Zantiy yo ak plis pase 920 km an mwayèn soti nan nò rive nan sid epi li kouvri yon zòn nan 2 640 002 km² .

Etimoloji modifye

Non lanmè sa a jwenn orijin li nan sa ki nan Arawak Kalinagos yo, yon pèp ki te rete nan rejyon sa a jouk envazyon an nan Espayòl yo nan 15yèm syèk.

Jewografi modifye

Òganizasyon Entènasyonal Idwografi defini limit lanmè Karayib la jan sa a :^[1]

Nò :

Yon liy ki jwenn fa Cape Catoche (21° 36′ 18″ N, 87° 06′ 12″ O) sou kòt nòdès Yucatán, Meksik, ak fa Cape San Antonio (21° 52′ 02″ N, 84° 57′ 04″ O), nan fen lwès Kiba ; answit vè lès, sou kòt sid Kiba rive nan punta Caleta ( 20° 03′ 59″ N, 74° 17′ 48″ O ) sou kòt sidès zile sa a ; de kote, yon liy ki konekte punta Caleta ak pwen la Perle ( 19° 40′ 02″ N, 73° 26′ 16″ O ), sou kòt nòdwès Ayiti. ; Lè sa a, soti nan Pointe la Perle nan sid ak lès sou kòt sid Ayiti ak Repiblik Dominikèn, rive nan Cabo Engaño (18° 37′ 00″ N, 68° 19′ 30,72″ O), nan pwent lès Repiblik Dominikèn ; de kote yon liy ki rejwenn cabo Engaño lès ak punta Agujereada ( 18° 30′ 29″ N, 67° 08′ 15″ O ) sou kòt nò Pòtoriko.

Nan lès :

Soti nan Cabeza Chiquita ( 18° 22′ 50″ N, 65° 38′ 39″ O ) (Pòtoriko) vè nò sou Meridyen nan kap sa a jiska 100 bras (183 m) liy anba a. ; answit nan direksyon lès epi answit nan sid, konsa tout zile yo, wo fon, detwa ak kanal Ti Zantiy yo enkli nan lanmè Karayib la rive nan pwen Galera ( 10° 50′ 05″ N, 60° 54′ 32″ O ), nòdès la. fen zile Trinidad . Soti nan Galera Point atravè Trinidad rive nan pwent Galeota ( 10° 08′ 10,74″ N, 60° 59′ 29″ O ), nan fen sidès li. ; epi la yon liy ki jwenn nan Pwent Galeota nan sid rive nan Punta Baja ( 9° 30′ 07″ N, 60° 57′ 54″ O ), sou kòt lès Venezwela .

Sid ak Lwès :

Soti nan Punta Baja, Venezwela, lwès ak nò sou kòt nò Amerik disid ak kòt lès Amerik Santral rive nan fa nan Cape Catoche ( 21° 36′ 18″ N, 87° 06′ 12″ O ), sou nòdès la. kòt Yucatán, Meksik.

Eta prensipal yo oswa zile ki bò lanmè Karayib la se :

Jamayik nan sant la, yon ti kras nan nò-nòdwès la ;
Meksik ( Quintana Roo ) ak Kiba nan nòdwès la ;
Nikaragwa, Ondiras ak Beliz nan lwès la ;
Panama ak Kostarika nan sidwès la ;
Kolonbi nan sid la, ak achipèl San Andrés, Providencia ak Santa Catalina ;
Venezwela nan sidès la ak nan sid Ti Zantiy yo (Grenad ak Trinidad ak Tobago) nan lès-sidès ;
Ti Zantiy yo (Gwadloup, Dominik, Matinik, Lababad ak Sent Lisi) nan lès ;
Pòtoriko, Zile Vyèj Etazini, Zile Vyèj Britanik yo, ak Antigwa ak Babouda nan lès-nòdès ;
zile Ispanyola ( Ayiti ak Repiblik Dominikèn ) nan nòdès.

Lanmè sa a kominike nan nòdwès avèk Gòlf Meksik la atravè kanal Yucatán, ak Oseyan Atlantik la atravè Pasaj Van an ak kanal Mona nan nò, dirèkteman avèk oseyan sa a nan lès ak pi lwen soti nan zile ki pi lès nan LesTi Zantiy, finalman pa Columbus Channel nan sidès la. Li kominike tou atifisyèlman avèk Oseyan Pasifik la atravè Kanal Panama . Pasaj Van an — non yo bay zòn ki genyen ant Kiba ak Ayiti — se yon wout transpò enpòtan ant Etazini ak kanal la.

Pwofondè maksimòm li se 7 686 mèt nan nivo depresyon Kayiman an.

Popilasyon modifye

Popilasyon Karayib yo kenbe relasyon privilejye avèk Lanmè Karayib la, ki konstitye eritaj komen yo, epi pataje yon enterè patikilye pou yo wè li te deklare yon Zòn Espesyal nan kad Devlopman Touris Dirab Òganizasyon Nasyonzini (ONI).

Nan lòd yo anpeche konsekans devastatè yo sou anviwònman an kotyè ak maren nan yon aksidan posib oswa zak teworis ki enplike chaj la nan materyèl nikleyè, Eta manm yo nan Association des Etats de la Caraïbe Asosyasyon Eta Karayib yo ) (ACS) yo te toujou opoze ak veyeman pasaj nan chajman dechè nikleyè nan wout Kanal Panama - Lanmè Karayib la.

Anbakman sa yo se pa sèl menas ki ka afekte Lanmè Karayib la, youn nan pi gwo vwa navigab nan lemonn. Li travèse chak ane pa apeprè 63 000 bato, ki jenere prèske 82 000 tòn fatra. Anplis de sa, apeprè 1 500 bato lapèch opere nan rejyon an. Dechaj ki soti nan popilasyon sou tè, devlopman touris entansif ak gwo chajman petwòl tou konstitye risk pou anviwònman an.

Sou12 desanm 2001, chèf leta ak / oswa gouvènman peyi ACS yo, ki rankontre sou zile Margarita ( Venezwela ), te adopte Deklarasyon Margarita ^[2], “ rekonèt Lanmè Karayib la kòm yon patrimwàn komen nan rejyon an, ak kòm yon avantaj anpil valè ", pou " konsolide yon idantite espesifik Karayib la ". Yo te pwomèt konvèti rejyon Gran Karayib la nan yon zòn koperasyon ", OMS " pral konpoze premye nan tout aksyon ansanm nan domèn yo etabli kòm priyorite pa ACS a, sètadi komès, touris dirab, transpò ak dezas natirèl. ".