|
}}
'''Filozofi''' se ekszèsisegzèsis entelektyèl baze sou voyemonte rezonab. Objektif disiplin sa se pou abouti ak yon sistèm ki ka pèmèt kretyen vivan reponn ak keksyon tankou ki wòl nou sou latè, kote nou soti, kote nou prale. Nan disiplin sa ki anglobe tout ekzesisegzèsis entelektyèl espekilativ sa yo, gen branch ki devlope ak yon tradisyon ansyèn ke konvansyon rekonèt kòm branch etabli nan domèn filozofik akademik.
N ap devlope kounye a branch ke syans sa genyen.
Gen plizyè enferans, enferans disjonktiv, enferans kondisyonèl.
Ekzanp enferans disjonktiv : gen de moun ki gen kle kay la, se ti mari ak ti poushon. Si pòt la ouve, se yonnyoun nan yo pou ki ta ouve li.
Ti mari Okap, li pa Pòtoprens. Setadi, se pa timari ki ouve pòt. Si se pa timari, fok se ti poushon. Konklizyon sa valid lojikman paske se yon konklizyon ke nou abouti ak li atravè enferans disjonktiv lan.
Diferans maje nan de sistèm sa yo se kijan yo konkli vale moral yo aksyon.
Nan yon kote, konsekanlis di ke se konsekans yon aksyon ki detemine vale moral tandiske univesalis la di ke vale moral yon aksyon objektif e li an deyo de konsekans aksyon an. dapre teori sa, moralite se yon bagay ki sibjektiv, setadi ki varye selon kondisyon aktyel. yon aksyon gen dwa bon nan yon sitiyasyon '''X,''' tandiske menm aksyon sa move nan yon aksyon '''Y'''
Nan kan konsekanlis la, ou gen filozoffilozòf tantoutankou "[[Jeremy Bentham]]" ki se papa "utilitaryan". Utilitaryan kwe ke si yon aksyon abouti ak plis byen ke mal, li se yon aksyon moral ak vale pozitiv. Nan kan universalis yo ou gen filozoffilozòf tankou "[[Emmanuel Kant]]" ki di ke vale moral yon aksyon pa gen aryen pou li we ak motivasyon akte ya, ou konsekans aksyon an. pou sipotesipòte avi sa, kant devlope yon konsepkonsèp ki rele " inperatifenperatif kategorikal"--- konsep la di ke avan ou fe yon aksyon, imajine ki konsekans aksyon sa si tout moun sou latelatè te adopte menm aksyon sa.
== Lojik ==
Se branch nan filozofi ki etidye sifikasyon, validite yon konklizyon, ak relasyon ki egziste ant senbolsenbòl ke lezom itilize nan moyenmwayen komikasyon yo. Se pou tet sa, gen yon gwo interaksyonenteraksyon ant etid '''lengwistik''' ak '''Lojik'''.
Lojik fomelfòmèl itilize 2 metodmetòd kle, sa nou rele "'''Lojik Dediktiv'''" ak sa nou rele '''Lojik Indiktivendiktiv'''. lojikLojik dediktiv la se lojik kote ke konklizyon an se yon ekspresyoneksprèsyon ekspliciteksplisit ki fondamentalmanfondamantalman konektekonèkte ak sa ki te nan premis lan ou premis yo. setadiSetadi validite yon konklizyon nan lojik dediktiv depann direkteman sou validite premis ki presede li yo. Tankou, "'''potoprensPòtoprens nan depatmanlwesdepatman lwès, siteSite soleysolèy nan potoprensPòtoprens, alo site soleysolèy nan depatman lweslwès"'''. Tout edidetid nan jewometri baze sou pwose (ou inferansenferans) dediktiv ki se kle nan lojik dediktiv la. baz lojik dediktiv la jwen sous li nan travay ke aristotAristot tap fe sou sa nou rele jodi ya " syllogismes d'aristote". li enpotanenpòtan pou remake ke konklizyon yon lojik dediktiv gen 2 posibilite, swa li setenman fos, oubyen li setenman vrevrè. nan lagaj pwobabilite, li gen yon pwobabilite "0" oubyen "1" pagen antrede.
=== Lojik endiktiv ===
'''Filozofi''' reprezante yon gwo pati nan aktivite entelektyèl lezonmimèn. Tout moun atikile konsepsyonkonsèpsyon pesonalpèsonèl yo sou lavi; nan pwose sa, nou di ke moun sa yo ap filozofe; men moun ki ale pi lwen pou rantre nan rasin pwoblèm sa yo, ak jefo yo fefè pou devlope sistèm nomatif ak deskriptif pou tante klarifye ak resoud pwoblèm sa yo, sa yo vinnvin jwe wolwòl filozoffilozòf pwofesyonelpwofesyonèl. nan ka sa filozofi vin pran yon sans foòmèlfòmèl ak skolastikeskolastik ke nou ka rele "'''Filozofi Sistematiksistematik'''".
Kisa Filozofi systematik sa ye, e kijan li divize?
Kwake '''Filozofi fomelfòmèl''' la gen plizye aspè, men gen '''3''' kokenn shenn branshbranch ki reprezante preskeprèske tout edifis etid filozofik la.
'''Branch''' sa yo, se '''Metafizik''', '''Epistemoloji''', ak '''Lojik'''.
'''Lojik''' : se yon branch nan filozofi ki etidye sinifikasyon senbolik, validite yon konklizyon, ak relasyon ki egziste ant senbòl ak sa senbòl sa yo reprezante ou ta vle reprezante. paske lojik gen pou li we ak deklarasyon, gen yon enteraksyon natirel ki fèt ant lojik ak lengwistik.
Lojik fòmèl itilize 2 metòd kle, sa nou rele "'''Lojik Dediktiv'''" ak sa nou rele '''Lojik endiktiv'''. Lojik dediktiv la se lojik kote ke konklizyon an se yon ekspresyon eksplicit ki fondamentalman konekte ak sa ki te nan premis lan ou premis yo. setadi validite yon konklizyon nan lojik dediktiv depann direkteman sou validite premis( deklarasyon) ki presede li yo. Tankou, "'''Pòtoprens nan depatman lwès; site soley nan potoprens; alo site soley nan depatman lwes"'''. Pa sèlman analiz deklarasyon yo ki Tonbe anba labanye lojik dediktiv, men pi fo etid matematik tankou jewometri baze sou enferans dediktiv (pwoz dediktiv) ki se kle nan estrikti lojik dediktiv la.Istorikman, baz lojik dediktiv la jwen sous li nan travay ke Aristote tap fe sou sa nou rele jodi ya "syllogismes d'Aristote". Li enpotan anpil pou nou remake ke konklizyon yon lojik dediktiv gen 2 posibilite, swa li setenman fos, oubyen li setenman vre. nan langaj pwobabilite, li gen yon pwobabilite "0" oubyen "1" pa gen antrede.
=== Epistemoloji ===
Se bransh nan filozofi kap sheshechèche konen lanati konenans, sou ki sa konesans baze. tankou ki sa ki jistifye sa nou asepteasèpte kom konesans. nan etid ak resheshrechèch ki tap fetfèt pou bay klarifikasyon sou lanati konesans gen de group(2) gwoup kle ke nou rele" "rasyonalis" ak empiricisanpiris".
[[rasyonalis]] se filozoffilozòf ki kwe ke tout konesans ki non-patilye, setadi konesans ki gen aspeaspè jeneral, se konesans nou aprann a-priori, setadi konenans nou aprann direktemandirèktman nan yon pwosespwosès intelktyelentelktyèl ki indepandan de eksperyans. filozoffilozòf sa yo tankou reneRené descartesDescartes ak platonPlaton fefè alizyon ak matematik ak jewometri pou jistifye pozisyon sa. tankou, pou filozoffilozòf sa yo, le moun gen metrize teorem pythagore la, se pa eksperyans ki fe menm moun sa reyalize definitivman ke sinis okare plis cosinis okare ap egal ak 1. se aspe jeneral konenans sa ke ou ka penetre direkteman san lintemedye eksperyans ki prouve pozisyon rasyonalis la depre filozof ki nan kan sa.
li enpotan pou remake ke rasyonalis yo pa di ke tout konesans yon moun atenn, atenn li a-priori. paske yo di ke konesans patikilye baze sou eksperyans setadi ou aprann yo aposteri. tankou, si mwen rekonet koule mashinn mwen an, e ou menm ou rekonet koule mashin ou an, konesans patikilye sa pa bay yonn nan nou okin rezon pou jistifye yon konklizyon jeneral sou koule tout mashin sou late.
empiricisAnpiris se filozoffilozòf ki konkli ke tout sa ke nou ka rele konesans lejitim, nou aprann yo aposteri. setadi, se sou eksperyans nou, ak eksperyans lotlòt moun ke konesans sa yo baze. se sak fe, enpiririsenpiris konsidere lasyans komkòm selsèl sous konesans lejitim paske li pa baze sou spekilasyonespekilasyon ou aktivite cerebralserebral indepandanendepandan de eksperyans. yon nonm tankou jeremyJeremy benthmanBenthman ak johnJohn stuartStuart millMill se 2 filozoffilozòf ki vremanvrèman bati fondasyon kosmoloji enpiricisanpiris la.
=== Filozofi mantal ===
Se yon branch nan filozofi analitik ki gen pou objektif : etidye fenomèn mantal, fonksyon mantal, pwopryete mentalmantal tankou konesans tèt ou ak konesans entouraj ou.
Men, teoriteyori nan branch sa ale pi lwen nan chèche konnen ki jankijan diferan aspè mentalmantal sa yo makònen ak kò fizik la, patikilyèman kijan yo konektekonèkte akavèk ògan fizik nou rele “sèvèl tèt la”.
Devlopman filozofi sa konsantre nan rezoud yon pwoblèm kle nan filozofi ki vrèman domine metafizik depi lantikite jis jodi yaa.
Pwoblèm sa a;, nan filozofi, nou rele li “pwoblem“pwoblèm nanm ak kò”. Setadi, ki nati nanm lan, e kijan li kominike ak ko a.
Kòm nou deja mansyone l, se pwoblèm sa ki twouve li nan rasin filozofi mantal la.
Nan atant ke filozòf tap fè pou rezoud pwoblèm sa a, de gwo kan filozofik bay dizon yo sou lanati fenomèn mantal yo.
[[Filozòf]] ki kwè ke yon moun konpoze de 2 nati :
youn fizik ke ou ka penetre ak sans komen yo, e youn invisibenvisib ke ou ka penetre sèlman ak rezon ou intelèkentelèk. Yo rele yo dyalis. sètadi yo konsevwa moun divize an 2 nati.
Nan lòt kan opoze ya, nou jwenn sa nou rele Monis, sètadi filozòf ki kwè ke pa gen 2 nati, men plito yon sel nati ki konpoze tout egzistans reyèl la.
YonnYoun nan premye moun ki atikile filozofi sa se [[Benedictus Spinoza.]]
Chak kan sa yo gen plizyeplizyè vèsyon. Tankou, Dyalisdyalis yo divize an 2 pati. Moun tankou Rene[[René Descartes ]], menmjan ak [[Platon]] ki te vinnvin avananvan li, kwè ke nanm lan se yon sibstans indepandanendepandan ki ekzisteegziste endepandan de kò a, e li ale pi lwen pou sijere ke nanm sa a ka menm siviv lanmò kò fizik la.
Sa ki prann pozizyon patikilye sa a, yo rele yo Dyalisdyalis Sibstanssibstans. Men, nan menm kan dyalis la, gen yo lòt gwoup ki prann yon pozisyon ki ta vle fè konnen ke Nann lan sòti nan zantray Sèvèl Tèt La.
Kwake Nann ou lespri sòti nan zantray ògan nou rele sèvèl tèt la, pwopryete Nanm lan paka redwi sou baz mekanik ak biyo-chimikbiyochimik Sèvèl Tèt ki ba li nesans lan.
Gwoup sa nou rele yo [[Dyalis Pwopriyete]].
=== Monis ideyalis ===
[[Monis ideyalis]] Gwoup saasa a panse ke tout sa ki ekzisteegziste gen esans mantal, e ke menm bagay ak evenmanevènman ki parèt sou fomfòm fizik se vrèman pwojeksyon ou ilizyon ke antite imateryelimateryèl yo rele nanm lan kreye. Yon nonm tankou Berkeley te adopte filozofi saasa a.
Voir le profil de l'utilisateur
== Referans ==
{{referans}}
== Lyen deyò ==
[[Kategori:Non komen]]
[[Kategori:Syans]]
[[Kategori:Filozofi]]
| 