Kreyòl ayisyen: Diferans ant vèsyon yo

Contenu supprimé Contenu ajouté
https://linktr.ee/rich_kid.jackenley
Baliz yo : Modifikasyon mobil Chanjman sa a te fè ak yon aparèy mobil. Modification avec l’application iOS
Hamish (diskisyon | kontribisyon)
tp Undid edits by Rich kid.jackenley (talk) to last version by 190.102.72.5
Liy 1 :
{{Lingua|
| lang = Kreyòl ayisyen
| pale nan and english = [[Ayiti]]
| moun kap pale = sou 10 milyon an Ayiti, 2 milyon deyò peyi a
| lang ofisyèl = [[Ayiti]]
Liy 12 :
'''Kreyòl ayisyen''', ou [[ayisyen]], se [[lang kreyòl]] lan ki gen plis moun ki pale li sou latè kè nenpòt lòt lang kreyòl. Se [[Lang (pawòl)|lang]] natif natal tout Ayisyen ki fèt e ki elve an [[Ayiti]] kote yo rele li Kreyòl. Nan dyaspora a, gen plis pase yon milyon Ayisyen ki pale kreyòl. Gen moun sa yo k ap viv nan [[Amerik dinò|Lamerik dinò]] ([[Etazini|Ozetazini]] ak [[Kanada|Okanada]]), nan [[Amerik disid|Lamerik disid]] ([[Venezwela]] ak [[Giyàn franse]]), nan Karayib la ([[Kiba]], [[Repiblik dominikèn]], [[Matinik]], [[Gwadloup]], [[Bahamas]]), ann [[Ewòp]] ([[Frans]]), ak nan kèk peyi Lafrik. Nan kominote ayisyen ki gen plis moun yo, tankou [[Nouyòk]], [[Miyami]], [[Monreyal]], osinon [[Repiblik dominikèn]], kreyòl ayisyen devlope anpil nan kontak li fè non sèlman ak lang peyi sa yo men tou ak varyete yo pale an Ayiti. Pami tout kreyòl , se sou kreyòl ayisyen yo fè plis rechèch nan linivèsite. Kwak se sèlman yon ti ponyen Ayisyen ki te pale lang franse, lang sa a te lang ofisyèl peyi Ayiti pandan lontan jouktan, kreyòl vin tounen [[lang ofisyèl]] Ayiti depi lane [[1987]]. Kreyòl ayisyen genyen yon òtograf ofisyèl depi [[1980]] e gen anpil ekriven ayisyen ki ekri liv enteresan sou diferan aspè esperyans ayisyen.
 
<ref>rich_kid.jackenley</ref>== Istwa ==
Sou plan istorik, li difisil pou nou bay presizyon sou ki lè kreyòl ayisyen parèt. Nan lane [[1697]], Franse yo ki t ap viv ann Ayiti depi 1629, vin okipe ofisyèlman pati lès [[Sen Domeng]]. Kiskeya se non tout zile a. Anvan 1697, se Panyòl ki te mèt tout zile a. Se apre Franse fin pran Sen Domeng, vin genyen tout kondisyon yo pou yon kreyòl ki baze sou franse parèt: Franse yo kòmanse komès esklav epi vin genyen nesesite pou kolon yo kominike avèk esklav yo. Se konsa lang kreyòl la vin parèt. Daprè kèk istoryen, nan lane 1728, te genyen anviwon 50 000 esklav ak yon ti kras mwens kolon nan Sen Domeng, men ant 1740 ak 1791 yo estime te genyen prèske yon demi-milyon Afriken ki t ap travay kòm esklav nan jaden Sen Domeng yo. Yo te rele esklav ki te fèt nan kontinan Afrik la «  bosal  », men sa ki te fèt Sen Domeng yo, yo te rele yo «  kreyòl  ». Kreyòl ayisyen grandi nan kontèks jaden Sen Domeng yo, kote esklav afriken, ki te pale lang niger-congo yo, te antre an kontak avèk kolon fransè ki te pale yon varyete franse ki diferan anpil de franse moun pale kounye a, epi esklav afriken sa yo eseye kominike avèk kolon fransè sa yo. Tankou nenpòt ki lòt lang kretyen vivan pale sou latè, kreyòl ayisyen se yon sistèm lengwistik total ki gen pwòp règ pa li, ki pa depann de okenn lòt lang pou li fonksyone. Genyen 7 milyon edmi moun ki pale li nan Ayiti, gen plis pase yon milyon lòt ki pale li nan dyaspora a. Kreyòl ayisyen pa fransè mawon. Se yon lang diferan de lang franse, menmsi gen anpil mo nan [[vokabilè]] li ki soti nan fransè tankou mo franse soti souvan nan lang laten.
 
== Premye tèks ==