Ouragan Matthew

Ouragan Matthew se katòzyèm sistèm twopikal sezon siklòn 2016 la nan Oseyan Atlantik Nò a, li se trèzyèm ki resevwa yon non, senkyèm siklòn nan, ak dezyèm gwo siklòn (kategori 3 oswa plis). Soti nan yon vag twopikal ki soti nan kòt Afriken an sou 22 septanm epi ki te deplase atravè Atlantik twopikal la ak yon tou febli, Matthew byen vit te vin tounen yon tanpèt twopikal pandan li t ap apwoche Zile Van yo 28 septanm ak yon Kategori 5 nan mwens pase 2 jou nan Lanmè Karayib la, li se premye oragan ki rive nan nivo sa a nan Basen Atlantik la depi Felix nan lane 2007.[1]

Evolisyon meteyowolojik modifye

 
Tras van fòs tanpèt twopikal (zoranj) ak siklòn (wouj).

Jou ki 22 septanm, yon vag twopikal te soti nan kòt Afrik Lwès la. Sant National Hurricane Center ( NHC, an fransè : Centre National des ouragans ) te ba li sèlman yon ti posiblite pou devlòpman nan yon ti tan, akòz taye van an fò, men prevwa kondisyon favorab pi bonè ke semèn annapre a [2] Se poutèt sa, vag la te travèse Atlantik twopikal la, òganize tèt li trè dousman, men yon fwa li te rive nan sidès Zile van yo, avyon rekonesans yo te kapab detèmine ke yon sikilasyon sifas fèmen te fòme la. Se poutèt sa, NHC te reklase sistèm nan kòm Tanpèt Twopikal Matthew 28 septanm lè li te ak 55 km nan sidès Sent Lisi.[3] Depi lè sa a, alèt siklòn yo te pibliye pou Ti Zantiy yo, ki gen ladan vijilans zoranj pou Matinik ak Gwadloup.

Nan animasyon sa a, ouragan Matthew a deplase Ayiti pou ale les Carolines avèk done rada nan dimansyon enstriman GPM DPR.

Preparasyon modifye

Zile Van yo modifye

 
Animasyon satelit anvan Siklòn Matthew soti 23-28 septanm 2016.

Jou ki te 27 septanm 2016, anvan Matthew rive sou Ti Zantiy yo, konpayi LIAT te anile vòl li yo pou ale oswa pou soti nan Zile van yo daprè avètisman Sant Nasyonal Siklòn yo.[4] Èpòt Hewanorra ak George FL Charles nan Sent Lisi yo te fèmen jou kap vini an [5]

Gran Zantiy modifye

 
NHC prevwa akimilasyon lapli sou Jamayik, Kiba ak Ayiti le 2 oktòb.

Kòt lès Etazini modifye

 
Direktè Sant Nasyonal Siklòn Richard Knabb bay youn nan brèf regilye li yo sou wout prevwa a ak konsekans siklòn Matthew nan peyi Etazini

.

Konsekans modifye

Kiba modifye

Inondasyon kòt yo nan pwovens Granma te kòmanse 2 oktòb 2016, ki afekte twa (3) vil nan pye Sierra Maestra.[6] Siklòn nan frape pwent lès peyi a nan aswè 4 oktòb epi frape kòt ki toupre Baracoa la epi lakòz anpil dega ak vag tanpèt nan tout rejyon an.[7] Yon gwo kay won telekominikasyon nan Majayara tonbe e yon pon sou Rivyè Toa a te detwi, kite anpil kominote koupe ak mond lan.[8] Malgre fòs tanpèt la ak dega yo, pa gen okenn moun ki te rapòte lanmò, sitou akòz evakyasyon gouvènman an te bay lòd anvan Matye rive.[9]

Ispanyola modifye

 
Foto satelit ki montre Matthew sou Ayiti.

ou ki 30 septanm yon nonm mouri aprè yon kannòt koule nan gwo vag nan sid peyi Dayiti, daprè direksyon pwoteksyon sivil ayisyen an e yo rapòte yon lòt moun disparèt. Jou ki 3 oktòb aprè yon lòt kannòt koule[10] Jou oktòb 2016 nan maten, bilan pwovizwa a te rapòte kat lanmò nan Repiblik Dominikèn [11] ak omwen 1 000 an Ayiti dapre plizyè sous.[12],[13] Biwo èd imanitè Nasyonzini an Ayiti pale olye de yon bilan ki gen 546 moun ki mouri, 438 blese ak 128 moun ki disparèt nan peyi a 13 oktòb [14]

Ayiti modifye

Responsab sekirite sivil ann Ayiti yo te di ke depatman Grandans, kote vil Jeremi ye a, te afekte espesyalman pa Matthew, ki te detwi wout, koupe lyen kominikasyon ak nivele 80% nan bilding.[11] Sepandan, tout penensil sidwès la te koupe ak rès peyi a apre yon pon te tonbe toupre Okay. Matye te detwi 80% kay yo, kraze mi ak siman, pye bwa ak chire twati, fòse plizyè milye ayisyen chèche refij nan yon kote ki an sekirite.[15]

Referans modifye

  1. (angle) en Avila (2016). « Hurricane Matthew Discussion Number 12 ». National Hurricane Center. 
  2. (angle) en Brennan (2016). « Two Day Graphical Tropical Weather Oulook ». National Hurricane Center. 
  3. (angle) en Brown (2016). « Tropical Storm Matthew Public Advisory Number 1 ». National Hurricane Center. 
  4. (angle) en Makeida Antonio. « Weather disturbance draws nearer to Eastern Caribbean ». The Daily Observer. Archived from the original on 2019-11-27. Retrieved 2022-10-03. 
  5. Caribbean Media Corporation. « One dead in St Vincent as Matthew rages ». National News (Kingstown, St. Vincent). Archived from the original on 2020-09-27. Retrieved 2022-10-03. 
  6. (espanyòl) es Carlos Sanabia Marrero. « Primeros daños y evacuados por huracan Matthew en Santiago de Cuba ». Radio Rebelde. Archived from the original on 2016-10-03. Retrieved 2022-10-03. 
  7. (angle) en Iannelli, Jerry. « Hurricane Matthew Destroyed Parts of Baracoa, Cuba, Last Night ». Miami News-Times. 
  8. (espanyòl) es Redhum. « Baracoa después de Matthew, sin pérdidas humanas ». ReliefWeb. 
  9. (franse) fr Agence France-Presse (2016). « Ouragan Matthew: le bilan grimpe à 478 morts en Haïti ». La Presse. 
  10. (franse) fr Amelie Baron. « L’ouragan Matthew fait ses premières victimes, se rapproche de Cuba et Haïti ». Le Nouvelliste. 
  11. 11,0 et 11,1 (franse) fr Pierre Richard Luxama; David McFadden. « Haïti constate les dégâts après l'ouragan Matthew ». Métro (Associated Press). 
  12. (franse) fr Reuters (2016). « Haïti: le bilan de l'ouragan Matthew atteint les 1000 morts ». La Figaro. 
  13. (franse) fr « Haïti : près de 900 morts après le passage de l'ouragan Matthew ». Le Figaro. 2016. 
  14. (franse) fr Bureau de coordination des secours humanitaires de l'ONU. « Haiti: Hurricane Matthew - Situation Report No. 11 (15 octobre 2016) ». ReliefWeb. 
  15. (franse) fr Agence France-Presse (6 oktòb 2016). « L'ouragan Matthew fait au moins 339 morts en Haïti ». ci.radio-canada.ca (ICI Radio-Canada). 

Lyen deyò modifye