Vèsyon jou 26 avril 2017 à 19:05 wè kòd paj la Lirikreyòl (diskisyon \| kontribisyon) 11 modifications M ranplase plizyè itilizasyon mo 'lan' an ak mo 'nan' paske malgre anpil moun itilize 'lan' lè y ap pale, mo nòmal pou itilize sitou lè w ap ekri se 'nan'. Baliz : Modifikasyon vizyèl ← Modifikasyon presedan		Vèsyon jou 26 avril 2017 à 19:07 wè kòd paj la Lirikreyòl (diskisyon \| kontribisyon) 11 modifications tpAucun résumé des modifications Baliz : Modifikasyon vizyèl Modifikasyon swivan →
Liy 1 : Nan anpil peyi sou latè, men sitou nan kèk peyi ki an [[Afrik]] delwès, nan kèk zile ki nan [[Oseyan endyen\|Oseyan Endyen]], annan prèske tout zile ki nan [[Karayib]] la, avèk nan kèk peyi ki nan zòn [[Pasifik]] sid, plizyè milyon moun pale yon seri lang yo rele [[pidjin]] ak kreyòl. Lang sa yo se lang ki soti nan kontak avèk lòt lang. Dapre definisyon klasik [[lengwis]] ki te etidye lang sa yo bay, pidjin se lang ki devlope nan komès osnon nan lòt sitiyasyon kontak, kote diferan gwoup moun ki rankontre pa pale menm lang. Akoz de sa, yo oblije kreye yon fason nèf pou yo kominike. Kreyòl yo menm se ta pidjin ki vin ogmante estrikti lengwistik yo, epi detire fason moun itlize yo. Lè sa a, yo vin tounen lang natif natal yon kominote lengwistik. Se kolonizasyon peyi [[Ewòp]] yo te kòmanse nan [[17e syèk\|17è syèk]], ki fè lang kreyòl moun pale nan zile Karayib yo parèt. [[Kolonizasyon]] sa a te mache avèk yon komès esklav, kote Ewopeyen yo te al fè dappiyan sou plizyè milyon Afriken an Afrik epi anbake yo sou gwo bato ak chenn nan pye yo pou y al travay kòm esklav nan jaden kann nlan zile Karayib yo. [[Frans]], [[Espay]], [[Angletè]], [[Pòtigal]], [[Peyiba]], te pi gwo peyi ewopeyen ki te antre nan komès esklav e ki tap fè kolonizasyon tou. Lang peyi sa yo vin tounen lang klas dominan yo nan tout zile Karayib yo ([[lang angle]] nan peyi [[Jamayik]], lang franse an [[Ayiti]], [[Matinik]], [[Gwadloup]]...) men laplipa moun nan zile sa yo kontinye pale yon varyete kreyòl ki gen laplipa mo li yo baze sou lang ansyen koloni a. Gen plizyè gwoup lang kreyòl. Kwak diferan moun ki pale kreyòl sa yo kapab pafwa konprann sa lòt ap di, lang kreyòl sa yo pa konpreyansib, sotinan yon zile ale nan yon lòt. Se gras a mo yo nou rive idantifye yo. Majorite mo lang kreyòl yo soti nan yon lang ewopeyen; pa egzanp, laplipa mo ki nan [[lang kreyòl ayisyen]] soti nan lang franse, laplipa mo ki nan [[kreyòl jamayiken]] soti nan [[lang angle]], men [[sentaks]], sistèm règ lang kreyòl yo diferan anpil de lang ewopeyen. Sou plan lengwistik, nanpwen anyen ki fè lang kreyòl yo enferyè devan lang ewopeyen yo osnon devan nenpòt lòt lang sou latè. Menm jan avèk tout lang kretyen vivan pale, lang kreyòl yo reflete pwopriyete gramatikal inivèsèl avèk devlòpman mantal tout lang kretyen vivan pale, keseswa lang angle, lang franse, [[lang chinwa]], [[lang arab]], [[lang swahili]], [[lang hindi]], [[lang quechua]], eks. Sou plan ideyolojik, lang kreyòl yo angaje nan yon gwo batay kont yon seri fòs nan sosyete kote moun pale yo ap fè tout sa yo kapab pou lang kreyòl yo pa leve kanpe. Malgre lang kreyòl yo se lang tout moun pale nan laplipa zile sa yo, genyen gwoup moun ki refize sèvi ak yo pou devlope alfabetizasyon osnon edikasyon. Dimansyon ideyolojik la pèdi anpil nan aspè negatif li te genyen pandan dènye 30 lane ki sot pase yo, men li kontinye ap kreye anpil pwoblèm toujou.

Lang kreyòl: Diferans ant vèsyon yo