Kasikis

Kasikis se non an ki te atribiye a tout relasyon politik ki te anime ane Restorasyon pa Bourbon nan peyi Espay (1874-1931). Menm fenomèn nan yo te jwenn nan Pòtigal pandan monachi konstitisyonèl la ( 1820-1910).

Karikati nan magazin repibliken La Flaca (1869-1876) denonse kasikis ak fwod elektoral.

Tèm sa a soti nan mo Tayino "kasik", deziyen chèf a nan yon tribi nan Karayib la ak Amerik Satral - ak pa ekstansyon yon chèf absoli nan anpi yo nan sivilizasyon prekolonbyen. Te gen an patikilye senk (5) kasika nan zile a Ispayola, pataje ant Ayiti ak Repiblik Dominikèn.

Kasikis la pandan Restorasyon nan Bourbon

Malgre yon viktwa akòz fwod nan eleksyon yo se youn nan karakteristik prensipal yo nan sistèm kasikis, li se an reyalite sèlman youn nan anpil aspè li yo. Kasikis te sitou sipòte pa mond lan agrikòl, byenke li te tou sipòte nan yon limit pi piti nan vil yo. Nan yon Espay nan majorite nan zòn riral yo, tè yo nan sant ak sid peyi Espay konsa te pwouve yo dwe plas la nan devlopman nan kasikis.

Kasikis te konsolide nan Espay pandan Restorasyon Bourbon. Kasik yo te bay enstriksyon vòt yo elektè yo nan komin yo (kliyantèl), ki te baz altènans politik ant konsèvatè yo ak liberal yo ki te vle pou Bourbon yo. Anplis de pouvwa ekonomik yo, kasik yo te faksyon ame ki entimide votè yo ezite pral yo.

Jiska Dezyèm Repiblik la, e apa kèk eksepsyon kout, rejim liberal panyòl te ritme pa fwod elektoral ak abstansyonis jeneralize. Anplis de sa ke yo te yon sistèm estriktirasyon inegalatè nan sosyete a nan tan an, kasikis te yon lyen ant lavil yo, kote yo te pran desizyon politik, ak kanpay, kote kasik yo te chwazi chèf yo nan kliyantèl kasikis.

Kontrèman ak aparisyon, rezo a nan Kasik pa te estatik ni konplete depi nan konmansman an nan etablisman li yo; li dwe vin tankou yon konglomera dinamik ki piti a piti konsolide tèt li jiskaske li vin prèske solid nan politik ki te ostil pou li. Malgre sa, li nesesè pou nou tann lagè sivil la pou wè aklè nouvo fòm otorite politik nan peyi Espay.

Fonksyonman

Souvan Kasikis te konsidere kòm yon konsèp sèlman politik ak ki gen sèlman anbisyon yo ta dwe kontwole elektora an. Kasik la pral gen yon eleman nan administrasyon santralize : li te lidè lokal la nan youn nan pati yo nan epòk an, ak yon lyen esansyèl nan chèn politik la, paske misyon li te manipilasyon elektoral yo pou jwenn plis oswa mwens rezilta atifisyèl, souvan pa mwayen ilegal, ak favorab lidè nan pati li yo.

Anèkdot nan kasik la nan Motril, nan pwovens lan nan Granada, ilistre pafètman fenomèn sa a. Lè rezilta eleksyon an tonbe, li te konsilte avèk zanmi pati li yo, epi li te deklare :

Nou liberal te konvenki ke nou ta genyen eleksyon an. Sepandan, Bondye te vle li otreman. Aparamman, nou menm, konsèvativ yo, te genyen eleksyon an.

Bès nan

Malgre ke eleman karakteristik kasikis te dire jiska ane 1940 yo nan lavi politik nasyonal, li te pandan tout rèy Alfonso XIII nan Espay ke sistèm la te kòmanse kesyone. Fè fas a yon vag popilè, rezo a kasikis kenbe li sou peyi a san yo pa nenpòt ki fòs opozisyon reyisi nan demantèlman li. Se pa te jiska 1931 ke yon otantik demokratizasyon nan sistèm politik la te pran plas.

Sepandan, te gen peryòd pandan ki opinyon politik te sanble yo ap chèche kraze oligachi a nan moman sa a nan entwodiksyon nan vòt inivèsèl nan 1890 oswa kriz la kolonyal nan 1898. Dezi sa a pou chanjman ede eksplike aseptasyon de koudeta nan jeneral Miguel Primo de Rivera. Vreman vrè, diktati sa a ki vize rejenerasyon an nan politik nasyonal, ranplase sistèm nan desantralize nan clientelism ak yon "natif natal" politik. Gen kèk ki konsidere jeneral la kòm yon Mesi ki ta libere Espay soti nan pwostèrneman. Sepandan, mezi yo mete an plas kont rejim nan koze yo te sèlman nan dire kout; majistra ak konseye jeneral yo te ranplase pa delegasyon militè gouvènman an te voye. Delegasyon sa yo souvan te jwe jwèt la nan kasik, oswa yo te anpeche pa jij ki te tou yon pati nan kadav yo rezo a.

Itilizasyon kontanporèn

Pa ekstansyon ankò, nan sans kontanporen li yo, kòm prete nan men Panyòl, pawòl Bondye a refere a mòd nan administrasyon despotic politik nan notables pwisan ak potentates lokal yo. Nan kontèks inivèsite a, mo kasik la vle di, nan yon fason, yon Mandaren.

Tèm sa a komen nan vokabilè akademik ayisyen an , paske Inivèsite Eta Ayiti (UEH), inivèsite prensipal la oswa menm sèl nan peyi a, se prèske toujou travèse pa konfli "kasikik". Chak fakilte prezante tèt li kòm yon kaka, ki te dirije pa yon kakik, menm si pafwa nan fòm lan, ta gen yon Kowòdinasyon Konsèy, jan Rectorate a vle. Prive "inivèsite" yo se pwopriyete prive nan fondatè yo ak opere kòm hyper-lekòl; pwofesè yo, yo rele mèt, se sèlman fournisseurs de èdtan.

Nòt

• (es) Atik sa a se pasyèlman oswa antyèman soti nan atik la Wikipedya an panyòl ki rele " Caciquismo (España) " ( al gade lis otè yo ).

Gade tou

• kliyantelis
• Eleksyon pandan Restorasyon Bourbon nan Espay