Kiultiure (éthologjia)

Yeou kiultiura, n'an yeou définisyon largje ëh' applicabe n'an einseinmbe khi pou zanninmal-io khi social-io, khi fèïèth taank-koo ta dihi yeon einseinmbe khi pou savé èh' khi pou pratik-io khi pou partagjay-io èh' transmettay-io socyaleinman n'an sein khi pou gwoupe donné èj' non pâr héritagje gjénétik. Définisyon largje khi pou kiultiura khi gaan-t-ow longteinmp-io té zha khi teid pèrmeith khi pou définihi spécifiqeinman pou« Hunmanitéa ». Mein éthologia, prinmatologjia, zoologjia èh' pluzyeir luotd ein-bâ donmaine-io khi pou scyeince-io khi natiurèl-io fay-yeo too étiude la khi pou konmpòrteinman khi pou znaninmal-io ; discipline zha-ad-io étiudiay-yeo « kiultiury anninmal-la » èh' kiultiura seid pâ koété plius joudiah khi konsidéré taank-koo seid ta baegail khi pwòpry ak n'Honme lan: F. Joulian et D. Lestel guenllein-yeo popiularizé idéa ann France n'an l anné-io khi pou 1990. Feid ha khi pou étiudyei kiultiure-io khi annimale-io in situ èh' non ann laboratohà gaan-t-ow konsidérabeinman renouvelé konneinsance-io[1],[2].

Yeou kiultiury kounzha konsidéré, ca seid baegail khi obsèrvé kail pliuzyeiry gwoupeinman anninmale-io èh' notanman kail insècte-io. Pâr exzeinmpe, khi pou étiude-io say-yeo actiuèleinman mennein su varyétéa khi pou dyalècte-io khi uitilizé-io kail épaulard-io. Étiude-la khi pou chant khi pou baleine-io noun appreinnai khe gwoupeinman-zha-ad-laad guenllein-yeo khi pou chant-io khi anniuèl-io ; n' kounnein khe chinmpanzé-io khi pou kh'èkh régjyon-io développay-yeo èh' transmeihay-yeo khi pou kougn'-faêry khe lutd pâ kounnein : uizagje khi pou zoutil-io fabricasyon khi pou « tong-io » ann feouille-io, elt., fay-yeo suppozei khi pou faqiulté-io khi kougnitive-io ànalogue-io ak zha-ad-io khi pou hunmain. L'y exzisteid too, kail kh'èkh zannimal-io, khi pou konmpòrteinman khi pou eintraide resseinmblan ak morale-la khi hunmaine - woêd Bon Singje khi pou F. de Waal - touth chohà esthétik-io khi resseinmblé aktouth chohà ann esthétik effectiué-io pâr hunmain-io[3],[4] èh' yeon seins mathénmatik synthétizé pâr S. Dehaene. Kounzha, kiultiury hunmaina seid définiy khi pou faceon plius stricte khe kiultiura kail zannimal-io non hunmain-io. Khi pou pârt, pârs'd khe preinmyei èkh créyé khi pou socyal ann tèrme-io khi pou reconneinsance èh' khi pou hiérarchia (M. Godelier) èh: luotd pârt n'an kauzy khi pou lyen-io khi anmbigus eintre einviwonneinman èh' kiultiura ann prinmatologjia (C. Boesch, C. Knott).

  1. Modèl:Article
  2. Modèl:Article
  3. Georges Chapouthier, Kant èh' chinmpanzé, Edisyon-io Belin, 2009
  4. Frédéric Louchart, Essai post-animal, L'art et la spiritualité sont-ils solubles dans l'évolution ?, Paris, Harmattan, , 106 p. (ISBN 978-2-343-07977-6, lire en ligne)