Lingua franca nova

Lingua franca nova
Enfòmasyon jeneral
Pale nan	Mond
Moun ki pale yo
Sitiyasyon ofisyèl
Lang ofisyèl	Pa gen kote
Gouvène pa	Asosia per Lingua Franca Nova (ALFN)
ISO 639
ISO 639-1
ISO 639-2
ISO 639-3	lfn

Lingua Franca Nova oswa LFN oubyen elefen (daprè non twa (3) inisyal yo) se yon lang konstwi imajine pa Doktè George Boeree nan Inivèsite Shippensburg nan Pènsilvani, pibliye an 1998. Li te kreye kòm yon lang oksilyè entènasyonal womàn ki baze sou lang franse, italyen, pòtigè, panyòl ak katalan.

Lingua Franca Nova a gen yon vokabilè totalman laten apa de mo deja entènasyonal yo.

Entwodiksyon

Lingua Franca Nova (elefen) te fèt pou yon lang kominikasyon entènasyonal, patikilyèman senp, aderan, ak fasil pou aprann. Li gen divès kalite :

1. Li gen yon kantite limite nan fonèm. Nan respè sa a, li sanble ak italyen oswa panyòl.
2. Li gen yon òtograf fonetik inik. Okenn timoun pa ta dwe pase ane etidye iregilarite ki pa egziste isit la.
3. Li gen yon gramè trè senp e regilye, ki konparab ak sa ki nan kreyòl atravè lemond.
4. Li gen yon seri afiks ki limite ak konplètman regilye ki pwodui mo pa derivasyon komen.
5. Li gen règ byen defini ki bay lòd mo daprè anpil lang lajman itilize.
6. Li gen yon lis mo ki gen gwo rasin nan lang enfliyan modèn womàn ki kontribye anpil nan vokabilè angle.
7. Li fèt pou aksepte natirèlman mo teknik ki soti nan Laten ak grèk, ki se yon pratik atravè lemond.
8. Li fèt pou son natirèl pou moun ki pale lang womàn, san yo pa difisil pou lòt moun.

Nou espere ou pral renmen elefen an.

Fondasyon yo

Alfabè ak pwononsyasyon

a	tankou a nan “ah”
b	tankou b nan “boy”
c	tankou c nan “cat”
d	tankou d nan “dog”
e	tankou e nan “end” or ay nan “may”
f	tankou f nan “fun”
g	tankou g nan “go”
h	tankou h nan “hat”
i	tankou ee nan “see” or y nan “yes”
j	tankou s nan “treasure”
l	tankou l nan “low”
m	tankou m nan “map”
n	tankou n nan “new” or “ring”
o	tankou o nan “old” or aw “law”
p	tankou p nan “pen”
r	tankou r nan “roll”
s	tankou s nan “see”
t	tankou t nan “tea”
u	tankou oo nan “food” or w nan “wed”
v	tankou v nan “view”
x	tankou sh nan “shop”
z	tankou z nan “zoo”

Lòd mo

sijè – vèb – objè :

• la fem ama la casa "fanm nan renmen kay la"

patikil - non - adjektif :

• la casa grande "gwo kay la"

sijè - vèb - advèb :

• me debe pasea atendente "Mwen dwe mache ak anpil atansyon"

prepozisyon - non :

• el es en la jardin "li nan jaden an"

Gramè

-s (oswa -es apre konsòn) fòme pliryèl non yo :

• omes e femes "gason ak fanm"

ia se sot pase vèb yo :

• tu ia labora "ou te travay"

va se tan kap vini an nan vèb :

• tu va labora "ou pral travay"

ta se kondisyonèl la (opsyonèl) :

• si me pote, me ta vola "si mwen te kapab, mwen ta vole"

Yon vèb ka swiv yon lòt si yo gen menm sijè a :

• me vole compra un camisa "Mwen vle achte yon chemiz"

Vèb entranzitif vin kozatif lè yo tou senpleman ajoute yon objè :

• me move “mwen deplase” → me move la table “Mwen deplase tab la”

Ajoute -nte kòm yon vèb pou fè patisip aktif la, ki aji kòm yon adjektif oswa non :

• donante “donatè"

Ajoute -da kòm yon vèb pou fè patisip pasif la, ki tou aji kòm yon adjektif oswa non :

• donada "bay kado"

Yon vèb ka itilize kòm yon non san yo pa chanje :

• nos dansa 'nou ap danse' → la dansa 'dans'

Yon adjektif ka itilize kòm yon non menm jan an:

• un om saja 'yon nonm ki gen bon konprann ' → la sajas 'moun ki gen bon konprann '

Advèb yo se menm jan ak adjektif:

• un om felis 'yon nonm kontan' → el dansa felis 'li danse ak kè kontan'

Kesyon yo kòmanse ak esce oswa yon mo kesyon epi fini ak yon mak kesyon:

• esce tu pote dansa? "ou ka danse?" * cuando tu prefere come? "ki lè ou prefere manje?"

Kèk prefiks itil

des- = anile yon aksyon

• infeta 'enfekte' → desinfeta 'dezenfekte'

re- = refè yon aksyon

• comensa 'kòmanse' → recomensa 'rekòmanse'

non- = pa, opoze a

• felis 'kontan' → nonfelis 'malere'

Kèk sifiks itil

-or = yon moun ki fè yon bagay, fè yon bagay, oswa travay ak yon bagay kòm yon pati nan travay yo oswa wòl yo

• dirije 'pou dirije' → dirijor 'direktè'
• carne 'vyann' → carnor 'bouche'

-ador = yon zouti oswa yon machin ki fè yon bagay, fè yon bagay, oswa travay ak yon bagay

• lava 'pou lave' → lavador 'machin pou lave'
• umida 'mouye' → umidador 'imidifikatè'

-eria = yon kote pou travay, boutik oswa biwo

• carne 'vyann' → carneria 'bouche'

-able = kapab pou yo te, merite pou yo te

• ama 'renmen' → amable 'renmen'

-eta = yon ti vèsyon yon bagay, pitit yon bèt, oswa yon rad anndan

• jaca 'jakèt' → jaceta 'vest'

-on = yon gwo vèsyon yon bagay, oswa yon rad andeyò

• avia "zwazo" → avion "avyon"

-ia = apre yon non oswa yon adjektif fòme yon non abstrè

• madre 'manman' → madria 'matènite'
• vana 'vante' → vania 'vanite'

-i = vin oswa lakòz vin tounen

• roja 'wouj' → roji 'wouji'

-i = sèvi ak yon zouti oswa yon machin sou yon bagay

• telefon "telefòn" → telefon "telefone"

-i = fraksyon

• des "dis" → un desi "yon dizyèm"

Literati

Premye woman orijinal ki te pibliye nan Lingua Franca Nova se La xerca per Pahoa. Vicente Costalago te ekri e li te pibliye an 2020 sou entènèt ak an 2021 an lèt detache.. Dezyèm woman orijinal ki te pibliye se La marcia nonconoseda, Vicente Costalago te ekri e li te pibliye an 2022 sou entènèt ak an lèt detache.

Lyen deyò

• Sitwèb ofisyèl Lingua Franca Nova, entwodiksyon an fransè.
• Diksyonè Lingua Franca Nova
• Wiki Lingua Franca Nova