Masak ayisyen an nan 1937
Masak ayisyen an nan 1937, rele tou masak nan pèsi, se yon seri de mètriye ki te komèt nan mwa oktòb 1937 aprè desizyon an ke Prezidan an nan Repiblik Dominikèn, Rafael Leónidas Trujillo Molina, fizikman elimine Ayisyen ki ap travay nan plantasyon nan peyi a. Masak sa a te rele tou Kouto-a pa Ayisyen yo ak El Corte ("tas la"). Li te pran plas sitou ansanm bank la Dominikèn nan larivyè Dajabon ki make kou nan zòn Nò fwontyè a ant de (2) peyi yo. Plis pase 52,000 Ayisyen, gason, fanm ak timoun, te mouri.
Kontèks modifye
Rafael Trujillo, yon sipòtè anti-Ayisyen an pandan tout dizèn ane yo pandan toutan sa a yo yon gran nonm Ayisyen yo ap travay nan chan ak ki se kann nan pwofi pou konpayi sik amerikèn ak dominikèn, ksenofobi te pran develope lakay kèk Dominiken. Jiskote yon jou kote prezidan Repiblik dominikèn, Rafael Trujillo, te deklare li dwe regle pwoblèm sa a e li bay lòd mete yo kadav.[1] Eske yo jwenn jistis ? Sa a yo te fè ki dwa pou yo masakre yo, pou avanse fwontyè a ? Paske aprè masak la sou fwontyè a tou prezidan an fè vini yon pakèt pwostitye panyòl pou blanchi fwontyè a, Ayisyen sa a yo merite jistis e fòk yo jwenn ni. Restitisyon e Reparasyon pou viktim sa a yo leta dominiken dwe vèse 100 000 dola ameriken chak àne ak leta ayisyen pou lavi viktim sa a yo.
Masak la modifye
Nan nwit 2 oktòb 1937, yon masak òganize ak manchèt ki al fè ant 547 e 12 166 mò selon minis zafè etranjè tou de peyi yo, plizyè milye pou laplipa bann sous yo.
Tanmen premye jou ki pou makakriyèz sa a, prezidan Trujillo deplase, li menm vin Dajabon e pwononse yon alokisyon komantan evènman an : "Depi kèk mwa, m nan vwayaje e travèse fwontyè a nan tout sans yo pou mo. Pou Dominiken yo ki ap plenyen pou dappiyanp Ayisyen ki ap viv pami yo ap fè, nan vòlò bèt, pwovizyon, fwi, elt., e se yo ki anpeche ke yo pa ka jwi anpè fwi travay yo, m reponn, « m pral korije sa ». E nou gentan deja kòmanse nan remedye ak sitiyasyon an. Twa san (300) Ayisyen gentan mouri jodi a nan Banica. Remèd sa a pral pouswiv toujou.[2]
Pandan prè yon semèn, sòti 2 pou rive 8 oktòb 1937, Ayisyen yo pral kadav ak kout fizi, ak kout manchèt, bann gouden e bann kouto yo pa twoup dominikèn, sivil dominiken e tout manm otorite yo politik lokal dominiken yo. Pou ogmante kantite mò yo nan anpeche Ayisyen yo kouri kite peyi a, pon prensipal ant Repiblik dominikèn e Ayiti, sou rivyè Dajabon nan, te gentan fèmen.
Malgre tantativ pou blame konpòtman sitwayen dominiken yo, yo konfime nan bon timamit sous amerikèn ke « bal yo ki pou fizi Krag-Jørgensen ke yo te jwenn an gran kantite nan kadav yo, e ke sèl sòlda dominiken ki posede tip fizi sa yo [3] ». Pa konsekan, masak la sou Ayisyen gentan te yon aksyon kalkile pa diktatè Rafael Trujillo pou homogénéiser popilasyon an nan zòn fwontalyè a e detwi anbriyon sa k pou « repiblik Ayisyèn nan» ki tap dekri yo , otorite dominiken yo pou epòk la fas ak enpòtans ki pou imigrasyon Ayisyen an nan peyi a. majorite ki se Ayisyen yo touye yo, lè nan semèn san tap koule a, sete moun ki te fèt an Repiblik dominikèn kite rele Ayiti espanyòl.
Masak sa te pote non tou « massacre du Persil » oubyen « opération perejil» sòlda dominiken yo te gen yon branch pèsil ke yo te prezante devan Ayisyen sa yo, yo te egzije yo pwononse li an panyòl « persil » (an panyòl : perejil), kòm kesyon « sa sa ye » an panyòl. Se te yon veritab shibboleth, ki te difisil pou tout Ayisyen pwononse, akòz de prezans lèt R nan mo persil ou perejil.[4],[5]
Konsekans modifye
Rejim dominiken an al fèmen fwontyè a ki ant li ak Ayiti a, pou pèmèt, aprè filtraj, rive travayè ayisyen yo, nan demann ki pou bann sosyete sikriyè amerikano-dominiken yo. Touyerache, lòt masak pi rèd nan kòmansman ane yo ki vin aprè a. Travayè ayisyen yo mouri tou grangou, fredi e ak palidis.
Tèlman sa vin rèd, prezidan ameriken Franklin D. Roosevelt e prezidan ayisyen Sténio Vincent yo mande endemnite yo nan montan 750 000 dola yo, kote sèlman 525 000 dola yo (8 031 279 dola an 2011) sa pa te janm te peye; ta ka 30 dola yo pa viktim, kote sèlman 2 santim ke yo te bay ak sak pa t mouri yo, rezon an koripsyon ki nan biwokrasi ayisyèn nan.
Jou fèy la tonbe nan dlo se pa jou a li pouri, bat chen an tann mèt li, twò prese pa fè jou louvti.
Komemorasyon 86èm anivèsè masak 1937 la: òganizasyon sosyal yo manifeste devan anbasad dominiken an Pa Rezo Nodwes- 2 oktòb 202301151
- Nan okazyon 86èm Komemorasyon Masak 1937 la, jou ki te 2 oktòb la, Combite envite popilasyon an jeneral patisipe nan yon sit-in ki pral òganize devan Anbasad Dominiken an pou denonse konpòtman rasis ak anti-ayisyèn nan. prezidan Luis Abinader.
Nan lannwit 2 oktòb 1937, yon jenosid ke yo rekonèt kòm "Masak Pèsi" te kòmanse, sou lòd eksprime diktatè Trujillo a. Ki rezon reyèl pou trajedi terib sa a? Istwa fè konnen, apre yon resepsyon ki te ofri nan onè li nan rezidans Doña Isabel Mayer, alye ak pòtpawòl gwo don dominiken nan zòn nan, Trujillo te pwononse yon diskou rayisab ki te gen koulè ksenofobi, ayisyenfobi kote li te envite ultranasyonalis dominiken yo an patikilye. atak oswa touye an mas tout ayisyen k ap travay oswa k ap viv nan zòn nan.
Atravè diskou sa a konsidere kòm yon envitasyon fòmèl pou yo lenchaj imedya, li te deklare sa ki annapre yo: “Mwen te aprann ke Ayisyen ap vòlè manje ak bèt nan men kiltivatè yo. Pou Dominiken yo ki plenyen de depredasyon sa yo sou bò kote Ayisyen ki rete nan mitan yo, mwen reponn: 'Nou pral regle zafè sa a.' Anplis, nou te deja kòmanse. Anviwon twasan ayisyen te touye nan Banica. Epi nou dwe kontinye rezoud pwoblèm sa a.”[1]
- Konsa, atravè diskou ksenofob ak kriminèl sa a, li te siyen manda lanmò plis pase trant mil konpatriyòt nou yo. Kèk èdtan apre diskou li a, masak manchèt sou plis pase 30,000 imigran ak sitwayen ayisyen ke sòlda ak sivil dominiken yo te kòmanse, jan li te planifye a. Kidonk, granmoun gason, timoun, fanm, jèn ayisyen, tout yo te asasinen frèt, koupe ak bayonèt ak manchèt. Yon gwo kantite ayisyen te nwaye pandan y ap eseye naje atravè Rivyè Masak la.
Sòlda Dominiken yo ak lòt moun te mande pou fanm yo gaye tou de bra, sèlman pou yo te foure yon fouchèt nan kò yo. Menm ti bebe ayisyen yo pa te epanye, yo te sakaje yo epi deventre yo. Yon sò terib te rezève pou yo paske, "Ti bebe yo te pran nan pye yo, anvan yo te kran yo kraze kont mi yo nan kay yo. Gen kèk yo voye nan lè a yo dwe akeyi ak pwen yo nan bayonèt. » [2]
Ki reyaksyon dirijan politik ayisyen yo nan epòk la? Èske gen yon resanblans ant reyaksyon dirijan politik ayisyen yo an 1937 ak reyaksyon lidè politik ayisyen yo te genyen sou atitid belye Abinadè te genyen nan zafè konstriksyon premye kanal larivyè Masak la?
Menm jan gouvènman Sténio Vincent pa t leve yon dwèt pou l defann tout bon viktim ayisyen yo nan masak inikite nan mwa oktòb 1937 gouvènman dominiken an te fè men li te opte pou “yon politik konpwomi ak soumisyon an fas Trujillo”; gouvènman Ariel Henry te aji menm jan an nan ka dosye kanal la. Gouvènman Vincent te demontre yon pasivite endispansab devan enjistis ak atwosite sa yo konpatriyòt nou yo te viktim. Inaksyon politik li pandan masak Persil la te di. An tou, li te pratikman abandone viktim yo nan detrès yo, pwobableman ap chèche benefis pèsonèl.
Li klè ke, 86 ane apre, konpòtman endiy lidè politik ayisyen yo pa chanje. Li sifi pou nou obsève reyaksyon gouvènman defakto Ariel Henry a devan agresyon Luis Abinader kont Ayiti e an patikilye kont peyizan ayisyen nan Ferrier, Wanamint ki deside, kont tout chans, kontinye konstriksyon kanal la. . Nou ta dwe remake ke konstriksyon kanal irigasyon sa a fè pati aplikasyon atik 10 Trete Lapè, Zanmitay ak Abitraj 20 fevriye 1929 ki te konkli ant 2 peyi yo ak nan dinamik konkèt nou manje, ekonomik. ak souverènte politik.
Malgre pwojè a te respekte trete sa a ak nesesite li pou diminye depandans nou, gouvènman an plas la pa t 'okòmansman vle sipòte li. Li te pran nan asanble jeneral Nasyonzini sa a pou Ariel Henry, konvenki nan detèminasyon peyizan yo ak dimansyon nan vag solidarite nasyonal la te eksite e sitou nan objektif pou pèmèt li retounen nan peyi a, te fè sa a etonan ak enkwayab vire. ki rete san efè pratik jiska prezan.
Kidonk, ezitasyon aktyèl defakto gouvènman ayisyen an pou l sipòte nòmalman peyizan yo nan travay konstriksyon kanal la devan atak repete Luis Abinader yo konfime resanblans ki genyen ant reyaksyon konplisite, soumisyon ak konpwomi yo obsève bò kote moun. Gouvènman ayisyen an. Vincent an 1937 ak sou bò a nan sa ki nan Ariel Henry an 2023. Masanaj inyob la te bay lòd pa diktatè Rafael Leónidas Trujillo Molina ak fèmen inilateral fwontyè yo pa Luis Abinader ki te swiv pa deplwaman Lame a, se nan an menm tan an fè pati lojik kapitalis neyoliberal la ak lojik rasis, ksenofob la.
Lè nou konnen ke prensipal operatè yo nan agro-endistri Dominiken an soti nan divès orijin: Ameriken, Fransè, Panyòl e ke Ayiti se katriyèm enpòtatè diri Ameriken, ke diri se rekòt prensipal kiltivatè yo nan plenn Maribahoux , nou pa kapab. afime ke pwoblèm konstriksyon kanal sa a ale pi lwen pase enterè Repiblik Dominikèn e se pa Dominiken yo sèlman ki gen enterè pou eseye bloke konstriksyon li? Eske konstriksyon kanal sa a pa mete neyoliberalis an kesyon pou kraze tout mekanis pwodiksyon ki ta dwe pèmèt nou rekonkeri souverènte alimantè ak ekonomik nou, atravè souverènte politik? Oswa èske li pa mennen tou nan kesyone plas ki rezève pou Ayiti nan divizyon entènasyonal travay la?
Ayiti dwe kontinye yon senp mache kote pwodiktè Ameriken, Ewopeyen, Dominiken ak lòt ka jete pwodwi yo pou pa bezwen yon kanal ki pral diminye depandans Ayiti piti piti. 2 oktòb 1937 – 2 oktòb 2023 : 86 ane apre masak terib sa a, òganizasyon ayisyen yo sonje epi òganize yon sit-in devan lokal anbasad Dominiken an 2 oktòb 2023 sa a ; Sit-in ki gen entansyon pou yon zak komemoratif enpòtan konsènan evènman trajik ak twomatik sa a ki twò souvan neglije.
Anyè Komite Òganizasyon Popilè, Sindikal ak Politik envite piblik la an jeneral e an patikilye òganizasyon sosyal, pati politik, tout sitwayen imilye pou yo patisipe masivman nan Sit-in komemorasyon sa a. Se yon pati nan akonplisman yon devwa sivik souvni ki vize fè jenerasyon prezan yo pran konsyans de sa ki te vrèman rive pou yo konprann pi byen pase tris sa a ak nesesite pou konstwi yon pi bon avni pou 2 pèp yo ak kondisyon ki garanti tabli yon ayisyen kòrèk. Relasyon Dominiken ak viv ansanm pasifik de pèp yo.
Se yon okazyon tou pou nou sonje zak ensipòtab sa a dwe kontinye defye konsyans pèp dominiken an ak pèp ayisyen jodi a ki dwe absoliman travay ansanm pou laterè twomatik sa yo pa janm repete ankò.
Pou Anyè COMBITE:
Guy NUMA Patrick JOSEPH
Jean-Paul BASTIEN Josué MERILIEN
Referans modifye
- ↑ Eric Paul Roorda, The Dictator Next Door: The Good Neighbor Policy and the Trujillo Regime in the Dominican Republic, 1930-1945, Durham, Duke University Press, 1998.
- ↑ Lee Turtis Richard, « Un monde détruit, une nation imposées : le massacre haïtien de 1937 en République dominicaine », Hispanic American Historical Review numéro 82, mars 2002, p. 613
- ↑ Peguero Valentina, La militarisation de la culture en République dominicaine : le capitaine général Trujillo, Lincoln, University of Nebraska Press, 2004, p. 114.
- ↑ Robert Pack et Jay Parini, Introspections, éditions when ed.
- ↑ Alan Cambeira, Quisqueya la bella, M.E. Sharpe, 1996 (ISBN 1563249367), p. 286
Lyen deyò modifye
- Le massacre des Haïtiens en République dominicaine par Louis-Philippe Dalembert sou lenouvelliste.com