Desanm
|
Desanm se douzyèm ak dènye mwa kalandriye Gregoryen ak Jilyen. Mwa sa a dire 31 jou. Se premye mwa ivè nan emisfè nò a ak premye mwa ete nan emisfè sid la (solstis la fèt 20, 21, 22 oswa 23).
Non li soti nan Laten "decem", ki vle di dis paske se te dizyèm mwa ansyen kalandriye women an.
Istwa
modifyeOrijinèlman nan Kalandriye Women yo konnen kòm Romulean ki gen ladann dis mwa[1], Desanm (nan Laten Desanm, soti nan decem, dix ak sifiks (la) bris petèt soti nan ber Latin "pou pote", oswa nan ekspresyon (la) ab. imbre, «apre nèj yo[2]") se dizyèm mwa nan ane a. Women yo yo te pran abitid pèsonifye ak divinize tout reyalite yo ke yo gen difikilte pou eksplike (tankou sik anyèl la), yo mete "bon" bondye yo sou yon bò, epi sou lòt la. bondye "move" yo, epi pran swen pou mete tèt yo anba pwoteksyon premye a, pou pwoteje tèt yo kont dezyèm lan[3]. Kidonk, nan kalandriye women sa a, se sèlman kat premye mwa yo nan ane a ki pote (oswa gen rapò ak) bondye pwoteksyon, twa ladan yo se an reyalite deyès: Mas (mwa). mwa mas) dedye a Mas, Aprilis (mwa avril) dedye a Afrodit, Maius (mwa me) nan onè Maia, Iunius (mwa jen) nan onè Juno . Èske lòt mwa yo te gen mwens valè pase sa anvan yo nan je Women yo oswa, jan Thomas George Tucker (en) kwè, yo te bay enpòtans sèlman nan kat premye mwa yo[4] ki kontwole planifikasyon travay agrikòl[5] ? Poutan, sis dènye mwa yo nan moman sa a sèlman deziyen pa nimewo ki plase yo epi ki pèmèt yo distenge yo pandan ane a: Quintilis pou senkyèm mwa a, [extilis]]ou sizyèm lan. , Septanm pou setyèm lan, Oktòb pou uityèm lan, Novanm pou nevyèm lan, Desanm pou dizyèm lan. Nan kontèks sa a, Mas se premye mwa ane women an pou onore fondatè Wòm Romulus ki gen papa bondye Mas[6]men tou pou onore bondye agrikòl la ak vanyan sòlda[7]: Divinite Women sa a ap dirije sezon prentan , ak retounen nan bon tan favorab agrikilti[8], epi li inogire nan kalandriye a nouvo ane ki mete fen nan [[Sesefe|tradisyonèl trèv militè louvri nan mwa oktòb la[9] nan fen mwa fevriye[10]. Dapre tradisyon otè Latin yo rakonte yo (Ovid, Varron), kalandriye a pase a 12 mwa, swa anba Numa Pompilius, swa anba decemviri alantou 450 BC. BC ak janvye vin premye mwa sa yo rele kalandriye Pompilian pou yo ka pote kòmansman ane a pi pre solstis sezon fredi a ki mete fen nan sezon mò a epi kòmanse renouvèlman solèy la. Sepandan, yo idantifye ane women yo pa dat eleksyon de konsil yo, ki te pran biwo nan 1e me ak 15 mas anvan 53 Av.JK [11] . Kòmanse ane konsilè a te fikse pou 1e janvye lè kalandriye Jilyen an te etabli nan 45 Av.J-K Julius Caesar fè li kòmanse pa jisteman sou solstis sezon fredi a men sèlman nan jou lalin nouvèl la ki dirèkteman swiv li, nan lòd yo akomode mantalite Women yo, ki abitye ak la. linè ane[12].
Nan Mwayennaj la, peyi lakretyente yo te itilize kalandriye Jilyen an e yo te kòmanse nimero ane a nan yon fèt relijye enpòtan, 25 desanm ("Stil Nativite"' nan Jezi). ), 25 Mas (Stil Florentin oswa Stil Anonsyasyon an), menm nan Pak (Stil Pak) kòm nan sèten rejyon Fransè[13]. Sepandan, kalandriye medyeval yo te kontinye montre ane yo dapre koutim Women an, nan douz kolòn ki soti janvye rive desanm. Apati Bonè Mwayenaj, otorite relijye yo te bay epòk litijik lè yo te entèdi pou selebre maryaj[14]: sa ale, selon rejyon an, soti nan Lavan rive nan oktav Epifani Seyè a, soti nan Septuagesima rive nan [[oktav Pak la] ], depi dimanch anvan an. Rogasyon jiska setyèm jou apre Pannkòt la, konsa mwa desanm nan, ki make pa Lavan, se yon peryòd mwens favorab pou maryaj[15]. An Frans, Desanm etabli kòm |Les Très Riches Heures du duc de Berry décembre.jpg|Décembre, extrait de Très Riches Heures du duc de Berry ' ' (anviwon 1410-1416 Lè sa a, ane 1440), Condé museum, Chantilly, ms.65, f.12. lè wa Charles IX deside, pa Edikt Roussillon an 1564 , ke ane a ta kòmanse kounye a nan Modèl:1ye janvye[16]. Pap Gregory XIII pwolonje mezi sa a nan tout lakretyente a ak adopsyon an 1582 kalandriye gregoryen an]] ki te piti piti aplike nan Eta Katolik yo, tou dousman nan rès mond lan (Turkey). te sèlman adopte refòm sa a an 1926)[17]. Men, menm nan peyi kretyen, aplikasyon an nan refòm sa a rete trè inegal. Kidonk pandan plizyè syèk, li pa t estraòdinè pou de vilaj vwazen yo te kapab selebre semèn Nwèl apa, oswa pou peyizan yo revòlte kont jou yo (fèye, travay) yo te "vòlè" nan men yo nan ajiste kalandriye a[18]. An Frans, lòd kat dènye mwa yo nan ane kalandriye a an pati konsève nan redaksyon aktyèl la nan zak yo jiska Revolisyon an e menm pandan XIXe syèk : VIIbre, 7bre oswa 7bre (Septanm); VIIIbre, 8bre oswa 8bre (Oktòb); IXbre, 9bre, 9bre oswa 9bre (Novanm); Xbre, 10bre oswa 10bre (Desanm)[19]. Kidonk, etimoloji latin mwa desanm nan toujou raple jodi a lòd mwa sa a te fèt nan ane sa yo rele kalandriye ponpilyen an: kounye a nan douzyèm pozisyon, se te “la”. dizyèm» ane a[20].
Aktivite sosyal ak ekonomik
modifyeNan emisfè nò a, mwa sa a make pa sik Lavan ak devlopman nan sentòm sezon fredi depresyon sezonye nan sijè predispoze[21]. Nouvèl chak semèn yo te wè lavant yo bese, odyans televizyon te bese sevè nan fen mwa a[22]. Jou ferye Nwèl yo asire machann yo pi bon woulman, menm jan ak pikpokèt yo[23].
Nan Lafrans, nan kalandriye Repibliken an, Desanm te abòde mwa frimè ak Nivôse. Mwa sa a make nan lavi politik pa trèv patisye yo. Toujou nan peyi sa a, li distenge pa yon vag omisid ki pote li prèske nan nivo Jiyè pou touye moun pandan ke swisid yo ap vin pi rar. Li karakterize tou pa ogmantasyon nan vòl nan dezyèm kay[22].
Selebrasyon fiks
modifyeSelebrasyon ki gen dat fiks yo endike nan seksyon selebrasyon efemeris Desanm anlè a.
Mwa sa a se sitou make pa Sen Nikola 6, Nwèl la 24, Nwèl 25, Lavèy nouvèl ane sou 31 la.
Selebrasyon mobil
modifye2yèm dimanch la se Jounen Entènasyonal Timoun an favè radyo ak televizyon (UNICEF. Modèl:3 se selebre World Christmas Sweater la. Jou.
Astwonomi
modifyeMwa sa a make pa plizyè Lapli Meteò. Pami lis meteyorit yo sa yo: Andromedas (soti 25 septanm rive 6 desanm, ak yon pik alantou 9 novanm), Canis minorides (en) (soti 4 desanm rive 15 desanm, ak yon pik alantou 10 desanm), Koma Berenicidal (soti 12 desanm rive 23 desanm, ak yon pik alantou 16 desanm), Jeminid (mi-desanm , ak yon pik ant 12 ak 14 desanm), Monocerotides (en) (soti 7 desanm rive 20 desanm, ak yon pik alantou 9 desanm), Phoenicides (en) (soti 28 novanm rive 9 desanm, ak yon pik alantou 6 desanm), Quadrantides (anjeneral an janvye men ka kòmanse an desanm), Sigma hydrides (en) (soti 3 pou rive 15 desanm, ak yon pik alantou 12 desanm) ak Ursides (soti 17 pou rive 26 desanm, ak yon pik alantou 22 desanm).
Tradisyon ak sipèstisyon
modifyeSenbòl
modifyeKoulè ki asosye ak mwa desanm nan se ble, kidonk tirkwaz, lapis lazuli, zikon ble ak tanzanite se birthstone (en) pou moun ki te fèt nan mwa desanm[24]. Flè fèt la se narcissus paperwhite (en) ak Holly[25].
Astwoloji
modifyeDesanm, nan astwoloji, kòmanse nan twopik astrolojik lwès la ak solèy la nan siy Sagittarius epi li fini sou siy Capricorn.
Pawòl mwa a ak entèpretasyon
modifyeKilti popilè yo te envante pawòl move tan pou evite ensètitid. Nan pawòl sa yo ki sèlman reflete yon reyalite pou peyi tanpere nan emisfè nò a, nou distenge de gwoup: previzyon a kout tèm jeneralman devlope apati konesans anpirik (maren, kiltivatè, forè) epi ki gen yon sèten fyab; previzyon alontèm ki baze sou kalandriye a epi ki pa gen fyab[26].
Men yon lis kèk pawòl ki gen rapò ak mwa sa a ak entèpretasyon yo[27]:
- "An Desanm, fè ti bwa, epi al dòmi", "Desanm nèj se angrè pou tè a", "Desanm frèt twò rich, pa fè peyizan an rich", "Desanm se jou mò yo, si ou pa vle mouri ankò, abiye pi fò", "Desanm pye blan ap vini: yon ane nèj se yon ane nan bon. »
Yon mwa Desanm frèt ak lanèj pèmèt vernalizasyon favorab rekòlte yo, yon mwa ki twò frèt "griye" plantasyon yo.
- “Lè Lavan yo seche[28], abondan ane a pral”, “soti Jounen Tout Sen rive Lavan, pa janm twòp dlo ni van. » (pawòl ki soti nan Midi Toulouse, ki soti nan Overgne), "ki plante nan Lavan, genyen yon ane alè", "tankou Lavan, tankou sezon prentan"
Yon Desanm ki pa mouye anonse bon rekòt
Toponimi
modifyeNon plizyè kote, wout, sit oswa bilding, ki soti nan peyi oswa rejyon ki pale franse, genyen non mwa sa a avèk oswa san dat, nan divès òtograf.
Nòt ak referans
modifye- ↑ Se Ovid, The Fastes I, ki eksplike chwa sa a nan sistèm desimal 30-34: “Dis mwa ase pou timoun nan soti nan vant manman l.”
- ↑ Ritm tan. Astwonomi ak kalandriye, , p. 220.
- ↑ Kalandriye Women: metòd rechèch ak verifikasyon dat. , depi Julius Caesar rive nan ane 2000, .
- ↑ Tankou kat mwa yo nan [ [Kalandriye Repibliken]]: germinal, floréal, prairial, messidor.
- ↑ Modèl:Travay.
- ↑ [[ Ovid] ], The Fastes I, 40
- ↑ Mas baze sou yon radikal Indo-Ewopeyen *Māwort - , ki deziyen yon divinite ki gen atribi lagè, men tou fètil ak agrikòl. (en) Ansiklopedi Kilti Indo-Ewopeyen, , p. 630-631.
- ↑ Nan Astwoloji, 1e decan nan Aries se planèt Mas ki gouvène. epi li koresponn ak rezirèksyon ane a, dimanch maten byen bonè nan yon nouvo sik.
- ↑ Peryòd sa a koresponn tou ak mwa mouharram ki te make nan kalandriye Mizilman an kòmansman yon peryòd kat mwa pandan ke yo te dwe obsève yon trèv sakre pandan tout moun.Ostilite a te dwe sispann nan setyèm mwa kalandriye a, rajab la. Pierre Cuperly, Fete ak lapriyè nan gwo relijyon yo, , p. 38.
- ↑ « Mas, Papa nou », Istwa, , p. 93.
- ↑ (id) Mezi Tan ak Konstriksyon Kalandriye, .
- ↑ Kalandriye ak kwonoloji, .
- ↑ Règleman tanporèl ak teritwa iben, .
- ↑ Anmenmtan, yo te defini « jou ak peryòd kote relasyon seksyèl yo entèdi. Nan VIIe syèk, lè w ajoute dimanch, jou ferye, fèt relijye, jèn, peryòd gwosès ak soulajman, relasyon seksyèl ant mari oswa madanm yo entèdi pou 273 jou pa ane! Nan XVe syèk, abstinans seksyèl yo pral redwi a 120 jou ». Fanmi ak sosyete, .
- ↑ Sipèvizyon relijye fidèl yo nan Mwayennaj la ak jiska Konsil Trent la: pawas la, legliz la, swen pastoral, devosyon, .
- ↑ Ti glosè jou ferye relijye ak eksklizyon, .
- ↑ Émile Biémon, Modèl:Opcit, p. 240
- ↑ Tan, sitiyasyon ak kondisyon travay, .
- ↑ Matematik ak kontablite agrikòl pou itilizasyon edikasyon ak kiltivatè a, .
- ↑ Lejand kalandriye yo, .
- ↑ Philippe Besnard, Moral ak atitid fransè yo pandan tout sezon yo, .
- ↑ 22,0 et 22,1 Philippe Besnard, Moral ak atitid fransè yo pandan tout sezon yo, , p. 161.
- ↑ Marc Schwob, Les Rhythmes du corps, , p. 155 -156.
- ↑ (en) Rayner W. Hesse, Bijou Atravè Istwa. Yon ansiklopedi, , p. 24.
- ↑ Larry Hodgson, « Flè nesans ou », .
- ↑ Meteo ki soti A rive Z, .
- ↑ Louis Dufour, Meteyoloji, kalandriye ak kwayans popilè: orijin majik-relijye, pawòl yo, , p. 49-51.
- ↑ Lavan se nòmalman peryòd Desanm
- ↑ 29,0 et 29,1 Diksyonè nan pawòl nan tèritwa Lafrans, Paris, (ISBN 978-2-03-585301-1).
- ↑ La Bible Ble. Antoloji literati popilè, , p. 280.
Gade tou
modifyeSou lòt pwojè yo :
Desanm, sou Wikimedia Commons