Fizyon
Fizyon nikleyè (oswa tèrmonikleyè) se yon reyaksyon nikleyè kote de nwayo atomik reyini ansanm pou fòme yon nwayo ki pi lou. Reyaksyon sa a ap travay natirèlman nan Solèy la ak pifò zetwal nan Linivè, kote yo kreye tout eleman chimik ki pa idwojèn ak pifò elyòm. Li se, ansanm ak fisyon nikleyè, youn nan de kalite prensipal reyaksyon nikleyè aplike.
Fizyon nikleyè degaje yon kantite enèji kolosal pou chak mas inite, ki soti nan atraksyon ant nukleon akòz entèraksyon an fò (gade enèji obligatwa nikleyè). Piske mas pwodwi oswa pwodwi yon reyaksyon fizyon mwens pase sòm mas nwayo fusion yo, diferans lan transfòme an enèji sinetik (apresa nan chalè) dapre fòmil Einstein E = mc2.
Yo itilize fizyon nikleyè nan bonm H ak, plis anekdotik, nan dèlko netwon. Li ta ka itilize pou pwodiksyon elektrisite, pou ki li gen de gwo enterè:
disponiblite "gaz" li yo: deteryòm, natirèlman prezan nan gwo kantite nan oseyan yo, tritium (pou reyaksyon fizyon "deteryòm + tritium"), ki ka pwodwi pa bonbadman netwon ityòm 6. Rezèv mondyal ityòm minrè ta teyorikman ase pou garanti plis pase yon milyon ane nan operasyon; karaktè esansyèlman "pwòp" li yo: pwodwi fizyon yo tèt yo (sitou elyòm 4) yo pa radyo-aktif. Fatra potansyèl la limite, lè reyaksyon yo itilize a emèt netwon vit, nan materyèl ki antoure yo, ki ka kaptire netwon sa yo epi an vire tounen izotòp radyo-aktif. Malgre rechèch ki fèt atravè mond lan depi ane 1950 yo, pa gen okenn aplikasyon endistriyèl fizyon nan pwodiksyon enèji ki gen siksè ankò. Enjenyè yo ap fè fas ak difikilte pou yo kreye ak kenbe yon tanperati plizyè milyon degre nan yon espas ki fèmen.
Fizyon nikleyè pa gen anyen fè ak fizyon yon nwayo reyaktè nikleyè, ki se yon aksidan nikleyè patikilyèman terib.