Gwo dekouvèt

Gwo dekouvèt yo se peryòd istorik ant kòmansman XVe syèk ak kòmansman XVIIe syèk. Pandan peryòd sa a, Ewopeyen yo fè eksplorasyon entansiv pou Tè, katografi planèt la e fè kontak dirèk avèk Afrik, Amerik, Azi e Oseyani. Ekspresyon Laj tout dekouvèt egalman itilize pa katograf yo.

Planisfè pa Kantino reyalize an 1502 se youn nan reprezantasyon ki pi ansyen nan vwayaj fè pa Kristòf Kolon nan Karayïb yo, pa Gaspar Corte-Real nan Tè-nèf, pa Pedro Álvares Cabral nan Brezil e pa Vasco de Gama nan End. Meridyen la pou trete nan Tòdezilas reprezan.

Pòtigè eksplore kòt nan Afrik anba enpilsyon Prens Henri rele « Navigatè » a. Li rivepran Oseyan Endyen an 1488 aprè li kontoune Kap Bòn-Esperans. Dinis Dias dekouvri Kap Vè nan lane 1444. Senegal te vizite pa Alvise Cadamosto an 1455 e Ganbi te remonte pa Diogo Gomes an 1456. Ann chèche yon wout tounèf bò Lazi, navigatè italyen Kristòf Kolon — finanse pa monachi panyòl — travèse Oseyan Atlantik lan e touche an 1492 yon « Nouvo Mond » : Amerik. Pou evite yon konfli ant Panyòl e Pòtigè, trete nan Tordesillas(1494) pataje mond lan nan de (2) zòn eksplorasyon yo kote chakgrenn nan tout pwotagonis apgen pou eksklizivite pou tout dwa yo sou dekouvèt yo. An 1498, yon ekspedisyon pòtigèz mennen pa Vasco de Gama reyalize finalman rèv la pou tabli yon lyezon maritim avèk End lan nan navige alantou Afrik. Tikras tan aprè, yo tonbe sou « zile ki chaje epis yo» an 1512 e Lachin, yon ane pita. Eksplorasyon yo albò lwès e bò lès sipèpoze li lèke Pòtigè Fernand de Magellan reyalize premye sikoumnavigasyon Latè an 1522. Nan menm tan yo,

Konkistadò

Panyòl yo eksplore enteryè debann tè amerikèn e detrui anpil anpi amerendyen yo. Apati XVe syèk fransè yo, Anglè yo e Olandè yo lanse yo nan kous la e konteste monopòl la iberik sou komès maritim lan. Yo patisipe nan eksplorasyon nan tout Amerik la men sitou nan sa ki Oseyani an. Paralèlman aktout eksplorasyon maritim yo, Ris yo eksplore yo e konkeri kazi-totalite Siberi.