Revolisyon kafe nan Sen Domeng

Anpi kolonyal fransè a fè eksperyans yon "revolisyon kafe" serye nan Sendomeng ant 1755 ak 1789, dapre istoryen yo, 34 ane ki te wè pwodiksyon an miltipliye pa onz nan pati fransè zile a, soti nan 7 a 77 milyon liv (an pwa), yo reprezante plis pase mwatye nan rezèv mondyal la . Nan ane 1789 sèlman, pwodiksyon an te ogmante pa 15% . Pwogrè sa a fèt antyèman nan debwazman paske lòt tè ki kiltivab yo te okipe ak kiltivasyon sik ak koton, ki tou de te ap monte tou.

Anvan sa na La Reyinyon

Prèske 80 ane anvan Revolisyon kafe nan Sendomeng, ansanm ak Revolisyon Koton nan Sendomeng, te gen yon " Revolisyon sik nan Jamayik " yon syèk anvan sa te fèt sou yon zile vwazen an. anvan sa nan sektè kafe a, nan ki pi pre a nan La Reyinyon. Apre siksè twazyèm Ekspedisyon Moka a nan ane 1715, kafe a te grandi nan kantite komèsyal nan La Reyinyon, depi nan 1721, lè pil enpòtasyon esklav yo te kòmanse nan 1500 moun pa ane, pandan ke pye kafe a t ap parèt Matinik nan ane 1721. Nan ane 1754, zile La Reyinyon te gen 17 000 moun konpare ak 734 nan ane 1704. Jiska 1735, ekspòtasyon anyèl kafe a te rive nan 100 000 liv chak ane, Lè sa a, li te monte a 2 500 000 liv an 1744.

nan zòn 1730, revokasyon privilèj yo nan Konpayi ès End la te vrèman akselere kilti kafe nan zile yo .

Pi jeneralman, dinamis ak rivalite pò fransè yo nan 18tyèm syèk la, espesyalman nan peryòd 1730-1740, te pèmèt Lafrans jwenn tè sou mache a pou reekspòtasyon manje kolonyal nan tout Ewòp, gras ak tou yon taksasyon pi favorab pase sa ki te enpoze sou koloni Anpi Britanik yo . Lè sa a, Compagnie des Indes te voye 10 a 11 bato pou chak ane nan peyi Zend sou peryòd 1720-1770, kont sèlman 3 oswa 4 sou peryòd 1664-1719. Prèske mwatye nan pwodwi yo ki retounen soti nan Lès la, nan valè, se metal presye, ki resikle nan kous ekonomik la.

Nan pati santral Santo Domingo, toupre fwontyè Espayòl la, yon nouvo jenerasyon plantè dinamik ak travayè t ap debwaze forè yo. Yo te debwaze tèt mòn yo pou yo plante anpil kafe, sa ki te rann tè a vin pòv epi ki te pèmèt dlo koule . Kolon sa yo te kòmanse vann plantasyon sik yo ak èspayol yo anvan ak apre Lagè Sèt Ane, ki te paralize komès mondyal la, ki te kreye ensètitid politik, epi ki te mennen nan redefinisyon fwontyè yo. Lè sa a, yo te itilize lajan an pou achte nouvo tè, ki mwens chè paske mwens byen lokalize, men ki te gen pou apresye nan pi devan.. Depi 1770, kafe te reprezante yon ka nan valè ekspòtasyon ki soti nan pati fransè ès End la .

Yon estati sosyal ki gen mwens valè ke pou sik la

Rive pi ta pase plantè sik yo, konsidere depi nan konmansman kòm yon "elit aristokratik", plantè kafe yo te souvan mwens rich epi yo pa t jwi yon estati wo konsa. Men, sa pa fè yo mwens rich. Nan fen peryòd kolonyal la, ekspòtasyon kafe te reprezante sòm ki ekivalan oswa ki pi gran pase ekspòtasyon sik, ak respektivman 71 milyon ak 75 milyon liv an 1787, 75 milyon ak 67 milyon liv an 1788, apre sa 51 milyon liv ak 122 milyon liv nan 1789 , yon ane se vre ki make ak yon ouvèti eksepsyonèl kèk 317 plantasyon kafe.

Gen " revolisyon kafe santo domingo se tou yon opòtinite pou nouvo jwè yo etabli tèt yo. Pami yo, pwopriyetè bato nan Nantes Louis Drouin, ki te kenbe kontak komèsyal ak plantè nan pati sid Sendomeng, kote lòt komèsan pa t ale, epi kote kiltivasyon kafe ap devlope trè vit. Rejyon sid la tou kondwi pa kwasans trè fò nan zòn kiltive ak koton, soti nan 1730. 38 300 pye koton pou lwès ak sid ansanm, Lè sa a, 2.2 milyon pye soti nan 1739 ak 6.5 milyon pye nan 1751, sa vle di nan chak peryòd zòn apeprè dis fwa pi gwo pase nan nò a .

Appauvrissement tè ak ewozyon ravin

Syantis Justin Girod-Chantrans, ki te rete nan Plaine-du-Nord an 1782, te bay yon istwa alarmant sou pòv tè a . "Depi debarase mòn yo ap pwolonje chak jou nan Santo Domingo, ou ka imajine ke pa gen anyen ki rete pou fè nan plenn yo", li enkyete. Apre sa, pwoblèm debwazman ann Ayiti ap rete domine, sitou apre vag debwazman ki te vin apre ane 1923 la.

Kalkile nan kint, pwodiksyon kafe nan pati franse zile a te rive nan 1789 950 000 kint, oswa 95 000 tòn, sitou re-ekspòte. Nan Marseille, 90 % nan kafe re-ekspòte ale nan Turkey . An 1789, sou 39 000 000 tòn kafe ki te enpòte an Frans, 34 000 te soti Sendomeng, pwodiksyon kafe li te pote prèske menm jan ak sik . Pwodiksyon koton, tou en, pote nan 16.5 milyon liv, oswa 60 % plis pase sa ki nan indigo . De kilti yo, sibi an menm tan ak yon demann trè fò, te fè konpetisyon youn kont lòt lè tè a te vin ra ak rivalite ekonomik ak angle yo anpeche, jouk trete komès lib la nan 1780, nan pote nan jwèt kapasite yo nan pwodiksyon soti nan angle yo. Isles.

Soti nan sis milyon liv (pa pwa) an 1789, pwodiksyon koton Sendomeng te tonbe nan 1830 a sèlman yon milyon .

Yon enpak enpòtan sou komès esklav la

Tèm "revolisyon kafe" yo itilize pa kontanporen, tankou Michel René Hilliard d'Auberteuil, ki te etabli an 1773 yon trete konplè sou ekonomi Sendomeng ki dekri tout kilti ak presizyon .

« Vil Grande Anse oswa Jérémie bati sou tè wo, lè a trè an sante, anviwonman an byen kiltive. ; nan dènye ane yo, anpil kafe, kakawo, yon ti koton ak anpil ti indigo yo te ranmase la. ; men revolisyon kafe a bay rezon pou nou kwè ke lòt kilti yo pral byento ogmante la”. Siksè kafe sa a, osi masiv ke li te rapid, transfòme zile a ak eksploze figi yo pou komès esklav la, kèk nan yo ki te maske an tèm de konte a nan popilasyon lokal la, pou rezon taks. Nan 5 ane anvan revolisyon an, Sendomeng te enpòte 28 000 esklav pa ane, de fwa plis pase nan peryòd 1766-1771 . A vas majorite nan esklav nan Sendomeng te soti nan jis twa pwen nan Lafrik, ki te fasilite lyen ki genyen ant diferan revòlt pandan insirèksyon an 1791.

Gade tou

Atik ki gen rapò

• Istwa nan kiltivasyon kafe
• Revolisyon koton nan Santo Domingo

lyen ekstèn

• Dekouvèt Ewòp sou oseyan yo alantou 1690-alantou 1790, pa Étienne Taillemite, Denis Lieppe