Wikipedya

Vyolans estriktirèl nan Ayiti

Ayiti afekte pa vyolans estriktirèl, yon fòm malfonksyònman kote estrikti sosyal anpeche sèten gwoup moun ki gen aksè a dwa imen debaz, tankou edikasyon ak swen sante.[1] Sa a te soti nan istwa kolonyal li yo, ak soti nan deseni nan enstabilite politik ak ajitasyon sosyal. Anplis de sa, Ayisyen yo finansyèman pòv ak nan Ayiti, gen egziste inegalite sosyal. Nan 2012, 58,5% nan popilasyon li te anba a liy povwete li yo.[2] Estanda edikasyonèl nan peyi a yo ba, kote to alfabetizasyon li yo se sou 60.7%, pi ba a 84.1% mwayèn mondyal la.[3],[4] Ayiti tou globalman klase pi ba pase pifò lòt nasyon yo nan mezi divès kalite rezilta sante.[5] Rezilta sante sa yo gen ladan esperans lavi, pousantaj mòtalite, ak nivo maladi. Pandan ke te gen kèk asistans entènasyonal, gen ensifizan enfrastrikti ki bay sipò nan plas nan peyi a bay resous ak opòtinite pou Ayisyen ki ap eseye atenn yon pi wo kalite lavi. Kòz ki te lakòz pi gwo nivo vyolans estriktirèl an Ayiti yo enstab politik enstabilite ak koripsyon, osi byen ke enpak pòs-kolonyal, ki te etabli yon sistèm klas ki baze sou kas nan peyi Ayiti.

Ayisyen mache pa edifis domaje nan anba lavil Pòtoprens, Ayiti, apre tranbleman tè nan 2010.


Definisyon vyolans estriktirèl

modifye

Jan Antwopològ Medikal Doktè Paul Farmer defini, vyolans estriktirèl se fason aranjman sosyal yo konstwi pou mete manm espesifik yon popilasyon an danje.[6] Dapre Doktè Farmer, inegalite sosyal yo se nan kè vyolans estriktirèl, kote kad sosyete dominan an enpoze baryè envizib ki kontinye soufrans sèten gwoup moun. Tèm vyolans estriktirèl la te premyèman envante pa Johan Galtung, fondatè etid lapè ak konfli, an 1969. Tèm nan te vin pi plis ekspoze lè teyolojyen liberasyon Amerik Latin nan te itilize li. Aranjman sosyal sa yo rele estriktirèl kòm yo entegre nan domèn kiltirèl, politik ak ekonomik sosyete a. Tèm vyolans la mete aksan sou lefèt ke estrikti sa yo lakòz blesi oswa inegalite nan sèten gwoup pèp ak kontrent ajans endividyèl nan sosyete kote yo opere a.[6] Pandan ke vyolans estriktirèl egziste nan lòt pati nan mond lan, efè li yo idantifye pi fasilman ann Ayiti.[1]

Faktè

modifye

Pandan ke efè negatif vyolans estriktirèl yo afekte prèske tout moun nan nasyon an Ayiti, gen yon kantite faktè sosyal ki fè sèten done demografik nan popilasyon an fè eksperyans yon fòm pi grav soufrans imen. Men sa yo enkli sèks, etnisite ak sitiyasyon sosyo-ekonomik.[1]

Jan

modifye
 
Fi ayisyèn

Byenke vyolans estriktirèl afekte Ayiti an jeneral, akòz prezans inegalite sèks yo, fanm ann Ayiti gen tandans gen plis enpak sou vyolans estriktirèl pase gason. Nan rapò 2004 Fon Devlopman Nasyonzini pou Fanm yo, yo te jwenn fanm ayisyen yo rete kòm sib opresyon, endepandan de nenpòt chanjman politik anndan nasyon an. Pami 43% fanmi ki gen fanm ki alatèt yo, yo rapòte plis pase 80% k ap viv nan povrete.[7] Anplis de sa, dapre Rapòtè Espesyal Nasyonzini an 2000 sou vyolans kont fanm, yon rapò sou Ayiti te note ke diferans estriktirèl sèks te fè fanm ayisyen yo dispwopòsyonèlman sansib a vyolans fizik, men tou eskli nan divès fòm pwoteksyon.[8] Pa egzanp, vyòl mari oswa madanm pa konsidere kòm yon krim anba sistèm jidisyè Ayiti.[9] Lòt fòm diskriminasyon legal kont fanm ak tifi gen ladan diferans nivo salè, ansanm ak penalite inegal pou adiltè ak divòs.[7]

Ras / etnisite

modifye

Yo te byen rekonèt diferansyasyon rasyal oswa etnik kòm yon mwayen pou anpeche sèten gwoup rasyal oswa etnik dwa moun debaz, oswa pou yo resevwa menm kalite resous ak lòt moun. Nan kontèks Ayiti, diskriminasyon sosyal sa a egziste sitou nan de (2) domèn : Anti-ayisyen, ki se patipri rasyal kont Ayisyen ak desandan ayisyen pa Dominiken, ak rès yerachi kolonyal ayisyen an atravè diskriminasyon kas.[17] Pandan ke milat ayisyen yo reprezante 5% nan popilasyon ayisyen an, yo konsidere yo kòm klas siperyè epi yo kontwole apeprè 44% revni nasyonal la.

Estati sosyo-ekonomik

modifye

Endèks Soufrans Imèn, ki egzamine mezi byennèt moun ki soti nan esperans lavi rive nan libète politik, mete Ayiti kòm youn nan 27 sou 141 peyi ki karakterize pa "ekstrèm soufrans imen".[10],[11]

Soti nan yon bakgrawonn sosyo-ekonomik pi ba ka fè moun ak gwoup yo vin pi vilnerab a "soufrans imen ekstrèm".[12] Sa a se paske baryè ekonomik ak politik estriktirèl yo gen tandans gen yon pi gwo enpak sou moun ki pi ba nan lòd sosyal la, oswa ki afekte pa povrete.[1],[6] Sa a soti nan lefèt ke moun ki nan klas pi ba yo souvan gen aksè limite a resous oswa yo pa pataje kalite a nan resous ke moun ki nan pi wo klas sosyo-ekonomik yo gen aksè a.[1],[10] Estatistik INICEF yo montre ke byenke mwens pase 10% nan nesans nan mitan 20% ki pi pòv yo an Ayiti te gen yon asistan kalifye prezan, 78.1% nan tout nesans te gen yon asistan kalifye prezan pou 20% ki pi rich yo.[13] Prevalans ki pa twò gwo nan mitan 20% ki pi pòv yo se 4.7 fwa pi gran pase 20% ki pi rich yo.[13]Ekonomikman, 40% ki pi pòv yo fè 8% nan revni total fanmi nasyon an, alòske 20% ki pi rich yo reprezante 63%.[13]

Enpak vyolans estriktirèl

modifye

Povrete

modifye
 
Bidonvil nan zòn Baravin, nan pati nò Kap Ayisyen.

Enpak vyolans estriktirèl yo byen lwen. Yo afekte moun, ak rezilta sosyal an jeneral.[1] Povrete se youn nan pi gwo konsekans vyolans estriktirèl, paske vyolans estriktirèl anpeche moun ak kominote yo reyalize dwa moun debaz yo. Dwa debaz sa yo enkli aksè nan swen sante ak edikasyon. Jan Rapò Devlopman Mondyal 2012 la idantifye, sante ak edikasyon se de dotasyon kapital imen enpòtan ki kapab enfliyanse kapasite yon moun pou atenn tout potansyèl li nan sosyete a.[14]

Edikasyon

modifye

Vyolans estriktirèl afekte kapasite yon moun pou resevwa edikasyon.[1] To alfabetizasyon Ayiti se anviwon 60.7%, pi ba pase 90% mwayèn to alfabetizasyon pou peyi Amerik Latin ak lòt peyi Karayib yo.[3] Akòz estrikti politik ak ekonomik opresyon k ap travèse nasyon an, sektè edikasyon an Ayiti gen yon sipò finansye limite. Kalite edikasyon an ba akòz mank òganizasyon, ekspètiz ak resous. Gen yon mank de founiti lekòl ak pwofesè kalifye.

Pwoblèm sa a pi plis nan zòn riral yo. Lekòl yo ka itilize swa pwogram ki demode oswa yon kad ki pasyèlman aplike nan kourikoulòm Plan Nasyonal Edikasyon ak Fòmasyon 1997 la (NPET).[15] Akòz eta a pa gen fòs enstitisyonèl ak kapasite pou bay popilasyon ayisyen an jeneral edikasyon debaz, kounye a sektè edikasyon an se sitou privatize.[16] Yon etid 2006 Bank Mondyal sou edikasyon prive an Ayiti te jwenn ke 92% nan tout lekòl ayisyen yo se enstitisyon prive, ki baze sou ekolaj.[17] Akòz gwo difikilte ekonomik Ayiti a, majorite popilasyon nasyon an pa kapab fè fas a frè edikasyon an. 88% nan timoun ki gen laj 6 a 12 yo enskri nan lekòl, epi mwens pase yon tyè nan moun ki enskri yo rive nan klas senkyèm ane.[15] Prèske 60% timoun abandone lekòl anvan yo resevwa sètifika edikasyon primè yo.[15] Rapò Bank Mondyal 2006 la fè remake ke "pousantaj segondè abandone lekòl la jeneralman pa reflete yon meprize ayisyen pou edikasyon oswa dezenterè nan edikasyon; pito, se yon konsekans malere nan resous fanmi limite".[18] Nan 20% fanmi ki pi pòv yo ann Ayiti, frè lekòl yo ka reprezante jiska 25% revni fanmi anyèl pou chak timoun.[17] Nan moun ki te kapab pwogrese nan edikasyon segondè, 75% ale nan lekòl prive.[29] Elèv ki fini lekòl segondè pa t otomatikman elijib pou enskri nan yon inivèsite.[19] Sa a se paske apeprè 90% nan sistèm edikasyon siperyè a konsiste de inivèsite prive ak frè ekolaj segondè, ki fè li pa abòdab pou popilasyon jeneral la.[16],[20] Pandan ke mwayèn GDP pa moun an Ayiti se $673, frè ekolaj yo ka depase plis pase $2000 pa ane pou inivèsite prive ayisyen yo. Genyen tou yon mank de espas enskripsyon nan mitan inivèsite piblik ayisyen yo, ki genyen 5% nan tout enstitisyon edikasyon siperyè.[19]

Aksè nan swen sante

modifye
 
Pèsonèl medikal prepare yon fanm ayisyen pou operasyon nan lopital Milo an Ayiti

Sèvi ak yon melanj de sektè piblik la, sektè prive a, sektè san bi likratif la, ak enstitisyon relijye, sistèm sante an Ayiti fè fas a defi pou tabli kowòdinasyon sante efikas.[21] Sa a vin pi plis ak prezans plis pase 250 patnè egzekitif adisyonèl nan sektè sante a.[21] Ansanm ak yon seri boulvèsman politik k ap kontinye ki te mennen nan yon enstabilite sosyal ki pa janm fini, fondasyon swen sante ki pa efikas ann Ayiti te paralize kapasite nasyon an pou bay pèp li a bon aksè nan swen sante.[22] Gouvènman an gen kapasite limite pou bay sèvis, kote anviwon 55% nan swen sante yo bay misyonè oswa lòt òganizasyon non-gouvènmantal.[23] Pandan ke gen yon ti kantite doktè ki opere klinik pou pwofi, pifò yo jwenn nan pi gwo vil yo. Anplis de sa, sèvis medikal, kit se piblik oswa prive, yo sitiye nan zòn metwopolitèn Pòtoprens nan yon fason disproporsyonèl.[34] Enstalasyon òvejyen tou swiv yon tandans menm jan an. Lopital andeyò zòn Pòtoprens bay sèvis obstetrik limite. Nan zòn riral yo, sèvis swen prenatal yo souvan ofri swa pa ekip kontak oswa pa ti klinik ki pa gen pawas matènite fòmèl oswa kapasite akouchman.[34] Separasyon fizik sa a nan fasilite medikal adekwat ak pati nan zòn riral Ayiti fè aksè a swen sante moun k ap viv lwen vil la difisil. Pandan ke pifò enfrastrikti medikal yo konsantre nan Pòtoprens, lopital sa yo ak enstalasyon klinik yo souvan nan yon eta Delambre paske yo konpwomèt pa defisyans enfrastrikti ak blakawout elektrik. Mank enfrastrikti medikal sa a te vin pi plis ak tranblemanntè 2010 an Ayiti.[21] An 2007, 47% nan popilasyon an te manke aksè a swen sante debaz, ak yon majorite nan popilasyon an te vire nan gerisè tradisyonèl yo pou divès fòm tretman.[21],[24] Yon etid sou sitiyasyon pwotèz Ayiti a tou revele ke mwens pase 25% nan tout moun ki anpite yo jwenn yon manm pwotèz.[25]

Aksè nan swen sante gen ladan tou pwoblèm tankou yo konnen kalite swen yo.[26] Pandan ke lopital matènite nasyonal byen koni ki sitiye nan Pòtoprens yo swa nan kapasite plen oswa twòp kapasite, kabann matènite seksyon riral yo deyò Pòtoprens, yo pa itilize, ak pousantaj itilizasyon apeprè 30 a 35%.[27] Sepandan, prèv sijere ke fanm ansent vle swen konpetan. Sous-itilizasyon sèvis riral ki egziste deja yo dirèkteman lye ak bon jan kalite yo konnen ak aktyèl enstalasyon yo.[28],[29] Yon tandans gaye toupatou pou evite etablisman piblik yo dirije yo souvan kredite nan bon jan kalite swen enstitisyon sa yo, tankou yon mank de ekipman ak sèvis, ak atitid move nan anplwaye medikal la.[30],[31]

Rezilta sante yo

modifye

Vyolans estriktirèl afekte rezilta sante nan nivo endividyèl ak komen. Endividyèlman, vyolans estriktirèl kreye baryè ki anpeche yon moun byen resevwa ak itilize sistèm swen sante yo. Kèk nan baryè sa yo gen ladan frè itilizatè yo wo, ki pi ba nivo itilizasyon etablisman sante yo, ansanm ak estigma sosyal alantou sèten maladi ki diminye itilizasyon e konsa yon enpak negatif sou rezilta sante pou sèten moun.[32]

Kòz

modifye
 
40yèm Prezidan Ayiti, François Duvalier

Pwoblèm politik

modifye

Youn nan kòz ki te lakòz yon nivo enpòtan nan vyolans estriktirèl ann Ayiti se enstabilite politik ak koripsyon.[1],[33] Pandan 200 ane ki sot pase yo, politik ayisyen an te pase nan peryòd ajitasyon sosyal ak boulvèsman. Nasyon an fè eksperyans plis pase 30 Koudeta. Te gen yon tan istwa opresyon diktatè yo.[34] Enstabilite politik ak koripsyon te kite peyi a ak yon seri pwoblèm sosyal, tankou yon mank de aksè nan dwa moun debaz, tankou edikasyon ak swen sante; ak yon ekonomi ki pi ba pase mwayèn pwodwi enteryè.[35] Dapre Bank Mondyal, Ayiti klase 162 sou 183 ekonomi nan mond lan ak 31 sou 32 ekonomi nan Amerik Latin ak Karayib la.[36] Klasman ekonomik ki ba sa a limite nivo kreyasyon travay ak disponiblite. Mank kreyasyon travay sa a kontribye nan to chomaj Ayiti a 40.6%, ak plis pase de tyè nan fòs travay la pa gen travay fòmèl.[37]

Enpak apre kolonyalis

modifye

Yon lòt kòz vyolans estriktirèl se enpak apre kolonyalis la. Pandan 19yèm syèk la, ekspansyon ewopeyen an nan Nouvo Monn lan te kreye aranjman sosyal tankou esklavaj ak rasis enstitisyonèl. Rès estrikti sosyal sa yo egziste jodi a sou fòm diskriminasyon rasyal ki baze sou kas, ki kontribiye nan inegalite sosyal ak diferans ekonomik ki genyen ann Ayiti.[38],[39],[40]

Ki gen 5% nan popilasyon nasyon an, milat ayisyen ak ayisyen zansèt ewopeyen kenbe pozisyon pouvwa. Sa evidan nan yerachi politik, ekonomik, sosyal, ak kiltirèl ann Ayiti jodi a, kote yo kontwole anviwon 44% revni nasyon an ak pwodui enteryè brit epi yo okipe pozisyon enpòtan nan peyi a. Pa egzanp, elit ayidyen ak lidè politik yo atravè listwa Ayiti a se swa milat oswa moun ki gen desandan ewopeyen.[41],[42] Anndan Ayiti, po klè, cheve dwat, ak ti non Ewopeyen yo kontinye ap enpòtan ak defini karakteristik ki separe elit tradisyonèl yo ak sitwayen klas siperyè yo ak rès popilasyon an.[3]

Gade tou

modifye

Referans

modifye
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 et 1,7 Sen, Paul Farmer ; foreword by Amartya (2004). Pathologies of power: health, human rights, and the new war on the poor: with a new preface by the author (2° édition. ed.). Berkeley: University of California Press. p. 42. ISBN 978-0-520-24326-2. 
  2. ↑ Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele worldbankhaiti
  3. ↑ 3,0 3,1 et 3,2 (angle) en Library of Congress - Federal Research Division (me 2015). « Country Profile: Haiti » (PDF). Library of Congress. Retrieved 19 jen 2015. 
  4. ↑ (angle) en United Nations Educational; Scientific & Cultural Organization. « UIS FACT SHEET: ADULT AND YOUTH LITERACY » (PDF). UNESCO Institute for Statistics. Retrieved 31 mas 2014. 
  5. ↑ Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele healthlifeexpectancybillmelindagates
  6. ↑ 6,0 6,1 et 6,2 Farmer, Paul E.; Nizeye, Bruce; Stulac, Sara; Keshavjee, Salmaan (2006). « Structural Violence and Clinical Medicine ». PLOS Medicine 3 (10): e449. PMC 1621099. PMID 17076568. doi:10.1371/journal.pmed.0030449. 
  7. ↑ 7,0 et 7,1 (angle) en UNIFEM (jiyè 2004). « UNIFEM in Haiti: Supporting Gender Justice, Development and Peace » (PDF). UNIFEM Caribbean Office. Retrieved 15 mas 2014. 
  8. ↑ (angle) en Radhika Coomaraswamy (27 janvye 2000). « Report of the Special Rapporteur on Violence against Women, Its Causes and Consequences, Radhika Coomaraswamy, submitted in accordance with Commission on Human Rights resolution 1997/44. Addendum: Report on the mission to Haiti ». UN Commission on Human Rights. Retrieved 15 mas 2014. 
  9. ↑ (angle) en Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor (11 mas 2009). « 2009 Human Rights Report: Haiti ». U.S. Department of State. Retrieved 15 mas 2014. 
  10. ↑ 10,0 et 10,1 (angle) en Farmer, Paul (2009). « On Suffering and Structural Violence: A View from Below ». Race/Ethnicity: Multidisciplinary Global Contexts 3 (1): 11–28. JSTOR 25595022. 
  11. ↑ (angle) en Anderson, Ronald E. (2014). Human suffering and quality of life : conceptualizing stories and statistics. Dordrecht: Springer. ISBN 9789400776685. 
  12. ↑ (angle) en Farmer, Paul (2001). Infections and inequalities : the modern plagues (1. paperback print. ed.). Berkeley [u.a.]: Univ. of California Press. ISBN 9780520229136. 
  13. ↑ 13,0 13,1 et 13,2 (angle) en UNICEF. « At a glance: Haiti ». UNICEF. Archived from the original on 2018-12-15. Retrieved 16 mas 2014. 
  14. ↑ (angle) en Revenga, [this report was prepared by a team led by Ana; Shetty, Sudhir (2011). Gender equality and development: world development report 2012. Washington, DC: The World Bank. ISBN 978-0-8213-8825-9. 
  15. ↑ 15,0 15,1 et 15,2 (angle) en Ketty Luzincourt; Jennifer Gulbrandson (out 2010). « Education and Conflict in Haiti: Rebuilding the Education Sector after the 2010 Earthquake » (PDF). United States Institute of Peace (USIP). Retrieved 16 mas 2014. 
  16. ↑ 16,0 et 16,1 (angle) en Salmi, J. (jen 2000). « Equity and Quality in Private Education: The Haitian paradox ». Compare: A Journal of Comparative and International Education 30 (2): 163–178. doi:10.1080/03057920050034101. 
  17. ↑ 17,0 et 17,1 (angle) en World Bank: Caribbean Country Management Unit (27 avril 2006). « Social Resilience and State Fragility in Haiti: A Country Social Analysis » (PDF). The World Bank. Retrieved 16 mas 2014. 
  18. ↑ (angle) en World Bank: Poverty Reduction and Economic Management Unit (1 jen 2006). « Haiti - Options and opportunities for inclusive growth : country economic memorandum. » (PDF). The World Bank. Retrieved 16 mas 2014. 
  19. ↑ 19,0 et 19,1 (angle) en Ministry of Planning; External Cooperation (nov 2007). « Growth and Poverty Reduction Strategy Paper: "Making a Qualitative Leap Forward" » (PDF). International Monetary Fund, Washington, D.C. Retrieved 16 mas 2014. 
  20. ↑ (angle) en INURED, Interuniversity Institute for Research and Development (mas 2010). « The Challenge for Haitian Higher Education: A post‐earthquake assessment of higher education institutions in the Port‐au‐Prince metropolitan area » (PDF). Port-au-Prince, Haiti: INURED. Archived from the original (PDF) on 22 septanm 2010. 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 et 21,3 (angle) en World Health Organization (janvye 2010). « Public health risk assessment and interventions. Earthquake: Haiti » (PDF). World Health Organization. Retrieved 16 mas 2014. 
  22. ↑ (angle) en World Bank (1993). « World Development Report 1993. International Bank for Reconstruction and Development ». The World Bank, Washington, DC. 
  23. ↑ (angle) en Harvard Center for Population; Development Studies (1993). « Sanctions in Haiti: Crisis in Humanitarian Action. Harvard School of Public Health, Program on Human Security Working Paper Series, Cambridge, MA ». Harvard Center for Population and Development Studies. 
  24. ↑ Coreil, Jeannine (jen 1983). « Parallel structures in professional and folk health care: A model applied to rural Hati ». Culture, Medicine and Psychiatry 7 (2): 131–151. PMID 6641270. doi:10.1007/BF00051846. 
  25. ↑ (angle) en Bigelow, J; Korth, M; Jacobs, J; Anger, N; Riddle, M; Gifford, J (fev 18, 2004). « A picture of amputees and the prosthetic situation in Haiti. ». Disability and Rehabilitation 26 (4): 246–52. PMID 15164958. doi:10.1080/09638280310001644915. 
  26. ↑ (angle) en World Health Organization; Erica Royston; Sue Armstrong (1989). « Preventing maternal deaths » (PDF). Geneva : World Health Organization. Retrieved 16 mas 2014. 
  27. ↑ (angle) en Ministère de la SantéPublique et de la Population (1985). « Recherche Operationelle sur les Etablissements de Santéavec Lits ». Ministère de la SantéPublique et de la Population. Port-au-Prince, Haiti. 
  28. ↑ (angle) en Gerald F Murray & Maria D Alvarez; Haiti Département de la santé publiqaue et de la population. Childbearing, Sickness and Healing in a Haitian Village. 
  29. ↑ (angle) en Koblinsky, Marje; Timyan, Judith; Gay, Jill, eds. (1993). The health of women : a global perspective (Pbk. ed.). Boulder, San Francisco: Westview Press. ISBN 978-0813316086. 
  30. ↑ (angle) en Sundari, T. K. (1 janvye 1992). « The Untold Story: How the Health Care Systems in Developing Countries Contribute to Maternal Mortality ». International Journal of Health Services 22 (3): 513–528. PMID 1644513. doi:10.2190/91YH-A52T-AFBB-1LEA. 
  31. ↑ (angle) en Thaddeus, S; Maine, D (avr 1994). « Too far to walk: maternal mortality in context. ». Social Science & Medicine 38 (8): 1091–110. PMID 8042057. doi:10.1016/0277-9536(94)90226-7. 
  32. ↑ (angle) en Ponsar, Frederique; Tayler-Smith, Katie; Philips, Mit; Gerard, Seco; Van Herp, Michel; Reid, Tony; Zachariah, Rony (jen 2011). « No cash, no care: how user fees endanger health—lessons learnt regarding financial barriers to healthcare services in Burundi, Sierra Leone, Democratic Republic of Congo, Chad, Haiti and Mali ». International Health 3 (2): 91–100. PMID 24038181. doi:10.1016/j.inhe.2011.01.002. hdl:10144/203642. 
  33. ↑ Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele anthropologyofstructuralv
  34. ↑ Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele malariahaiti
  35. ↑ (angle) en Medical Peace Work (2012). « 4 » (PDF). In Salvage J, Rowson M, Melf K, Sandøy I. Course e-book 4: Structural violence and the underlying causes of violent conflict (2nd ed.). London: Medact. ISBN 978-0-9571478-7-4. Retrieved 24 avril 2014. 
  36. ↑ (angle) en World Economic Forum (2011). « Private Sector Development in Haiti: Opportunities for Investment, Job Creation and Growth » (PDF). Geneva: World Economic Forum. 
  37. ↑ (angle) en Central Intelligence Agency. « The World Factbook: Haiti - Economy: Overview ». Central Intelligence Agency. Retrieved 24 avril 2014. 
  38. ↑ (angle) en Wingfield, R.; Parenton, V. J. (1 mas 1965). « Class Structure and Class Conflict in Haitian Society ». Social Forces 43 (3): 338–347. JSTOR 2574763. doi:10.2307/2574763. 
  39. ↑ (angle) en Lobb, John (jiy 1940). « Caste and Class in Haiti ». American Journal of Sociology 46 (1): 23–34. doi:10.1086/218523. 
  40. ↑ (angle) en Haggerty, Richard A. (1989). Haiti: A Country Study. Washington: Library of Congress. 
  41. ↑ (angle) en Johnson, Tekla Ali (mas 2004). « The enduring function of caste: colonial and modern Haiti, Jamaica, and Brazil The economy of race, the social organization of caste, and the formulation of racial societies ». Comparative American Studies 2 (1): 61–73. doi:10.1177/1477570004041288. 
  42. ↑ (angle) en Nicholls, David (1996). From Dessalines to Duvalier : race colour, and national independence in Haiti (Rev. ed.). New Brunswick, NJ: Rutgers University Press. ISBN 9780813522401. 

Lyen deyò

modifye
Rekipere depi « https://ht.wikipedia.org/w/index.php?title=Vyolans_estriktirèl_nan_Ayiti&oldid=812180 »