Chapèl Wayal Milo
Chapèl Wayal Milo se yon etablisman relijye ki chita nan Palè Sans Souci an Ayiti.
Sou 12 avril 2020, nan 3 a.m., yon dife estriktirèl te eklate anba do kay la nan katedral la nan Chapèl Wayal Milo. Nan moman ponpye yo te rive pou anpeche flanm lan gaye, bòl katedral la te tonbe e tout rès bilding lan te deja mal boule, sa ki lakòz pèt tout bagay ak bagay ki te andedan li. Enteryè nan bilding lan pandan dife a.
Daprè Evèk Alain Prophète ak direktè Patrick Durandis, objè atizay yo ak debri relijye ki te andedan bilding lan te detwi nan dife, men gen yon ti pousantaj nan objè ki te jwenn tou pre pòt la ki te siviv men soufri domaj lafimen. Menm kèk eleman eksteryè te domaje paske dife a te tèlman fò.
Daprè otorite gouvènman Dayiti, li pral pran kèk tan pou konstwi Chapèl Wayal Milo tankou anvan anba lidèchip wa Henri Christophe, men INESKO te ofri li èd.
Istwa legliz la
Chapèl Wayal Milo la fè pati Palè Sans-Souci, li chita nan papòt palè a. Chapèl Wayal Milo se ke yo rele tou Legliz wa a oswa katedral. Henri Christophe pratike adore ak lòt rityèl espirityèl. Palè Sans-Souci se yon palè ann Ayiti nan vil Milo, Nò, ki chita apeprè 5 kilomèt nan nòdès Sitadèl-Laferyè ak 13 kilomèt nan sidwès Pak nasyonal Twa Bè, zòn Pwoteje a.
Chapèl Wayal Milo te bati ant 1810 ak 1813 pa wa Henri Christophe, premye wa peyi Dayiti. Anplis lòt moun, Christophe te yon ewo nan lagè endepandans an Ayiti, Lè sa a, pwoklame tèt li wa Henri Ie nan lane 1811. Kote sa a te bati pou Peyi Wa ki ann Ayiti e li se yon moniman trè enpòtan nan istwa Ayiti.
Palè Sans-Souci te rezidans wa a wa Henri Ie, ke yo rele tou Henri Christophe. Li te konn abite la avèk madanm li, Rèn Marie-Louise Coidavid, ak de (2) pitit fi yo. Li te pi enpòtan nan nèf (9) lòt palè wa a te konstwi, osi byen ke kenz (15) chato, fò anpil ak rezidans ete vas sou ven (20) plantasyon li yo. Konstriksyon palè a te kòmanse alantou 1810 e li te fini alantou 1813.
Anvan konstriksyon Sans-Souci, Milo se te yon plantasyon fransèz ke Christophe te jere pou yon peryòd pandan Revolisyon Ayisyen an. Anba administrasyon li yo, palè a te sit la nan pati abondan ak dans. Te gen bèl atizay, gwo jaden, sous dlo ki fèt ak moun, ak yon sistèm akedik. Malgre ke Sans-Souci se jodi a yon kote ki vid, nan moman sa a bèl te remake pa anpil vizitè etranje yo. Yon doktè ameriken menm remake ke li te gen "repitasyon nan yo te youn nan bilding yo nan West Indies yo ki pi manyifik".
Sitadèl Laferyè a sitiye nan depatman Nò an Ayiti ak palè a ki te antoure pa mòn ak anviwònman li yo trè rich nan pyebwa yo. Palè a pi ansyen se kounye a yon plas touris ke anpil moun atravè mond lan renmen vizite. Chapèl Wayal Milo se yon kote ki te bati ane de sa pa Christophe e ki te itilize kòm yon moniman pa sosyete a jodi a. Li te bati repouse yon envazyon redoutab franse ki pa janm rive. Bati mason an, wa Henri Christophe, se te monak ki te enpoze tèt li ki, kòm yon ansyen esklav, te goumen nan lagè endepandans Ameriken an ansanm avèk George Washington.
Yon tranblemanntè vyolan an 1842 detwi yon pati konsiderab nan palè a ak devaste vil la vwazin nan Kap Ayisyen. Palè a pa janm rebati. Palè a (anvan destriksyon li) te rekonèt pa anpil moun kòm ekivalan Karayib la nan Palè Vèsay an Frans.
INESKO deziyen li - ak Sitadèl la - kòm yon sit Eritaj Mondyal an 1982.
Nan sosyete jodi a, Ayiti itilize palè a kòm moniman sitwayen ayisyen yo apresye pou akeyi vizitè ki soti toupatou nan mond lan.
Dife
12 Avril 2020, Chapèl Wayal Milo, yon moniman ayisyen nan Milo ki nan lis kòm yon sit Mondyal Eritaj INESKO, te detwi pa yon dife enkoni alantou 3 nan maten.
Dòm legliz la, apeprè 30 mèt an dyamèt, konplètman tonbe pandan dife a, ak kòz la nan dife a rete enkoni.
Goumen kont dife a
Aprè 3 a.m., dife a te deja detwi tout bilding lan anvan ponpye yo te rive sou sèn nan. Malerezman, objè yo atizay ak debri relijye ki te andedan bilding lan te detwi nan dife a ak li te twò ta pou konsève pou bilding lan.
Daprè Jacques Bernadin, majistra Milo a, ponpye ki soti nan meri Kap Ayisyen yo te rive sou sèn nan de (2) zè de tan aprè yo te avèti yo, men li te twò ta.
Ankèt
Kèk jou apre, apre dife a te detwi bilding lan, ministè touris la, Prezidan ayisyen an Jovenel Moïse ak Premye Minis Joseph Jouthe te mande otorite Milo yo pou yo mennen ankèt sou kòz dife a. Daprè otorite nan Milo, kòz dife a enkoni e dife a ka kòmanse ak zèklè.
Ayiti te louvri yon ankèt sou ka a.
Referans
Lyen deyò
- Pak nasyonal istorik – Sitadèl, Sans Souci, Ramye sou unesco.org