Ekspedisyon nan Sen Domeng

Ekspedisyon de Sen Domeng, ki te kòmanse nan mwa desanm 1801 ak te fini nan mwa novanm 1803, te deside pa Bonaparte, Premye Konsil la ki, ki anba enfliyans nan kominote biznis la ak gwoup kolonyal la, ki te gen ladan Dezyèm Konsil Cambaceres, ansyen Defansè a nan plantè yo, Konseye Eta a pou Afè Kolonyal, Barbé-Marbois, ak Malouet nan plantè, voye yon fòs ekspedisyon nan koloni an nan Sen Domeng.

Ekspedisyon Jeneral Leclerc a, frè Bonaparte a, te bay lòd la, ki gen premye objektif se re-etabli otorite Repiblik franse a, ki te blese pa Toussaint Louverture. Aprè pasifikasyon zile a ki te nan priz la nan yon soulèvman, Louverture, yon esklav libere nwa ki te vin tounen yon jeneral franse, imedyatman pwoklame yon konstitisyon sou 8 jiyè 1801, ki te fè li gouvènè a lavi nan Sen Domeng.

Nan yon dezyèm fwa, objektif ekspedisyon an se aplikasyon lalwa 20 me 1802 ki vize nan restorasyon nan esklavaj nan koloni yo. Nan prensip, se sèlman koloni ki kote esklavaj te aboli epi ki, aprè lapè a nan Amiens, 25 mas 1802, yo te retounen nan Lafrans pa Wayòm Ini a yo, se sèlman konsène. Sa a se ka a nan Matinik ki te pran nan Lafrans nan 1793 anvan abolisyon a, kidonk li se pa yon gerizon. Pandan ke nan vwazin Gwadloup, te esklavye retabli pa fòs sou 16 jiyè 1802, pa ekspedisyon nan Jeneral Richepanse, ki te opoze Kolonèl nwa Delgrès. Abolisyon an te pwoklame inilateralman nan Sen Domeng, 29 out 1793, lè sa a rekonèt pa Konvansyon Nasyonal la, sou inisyativ nan Gregory abt la, pa yon dekrè nan 4 fevriye 1794.

Avèk Trete Bazèl 22 jiyè 1795, peyi Espay sèd koloni li yo, pati lès nan zile a nan Lafrans, ki kounye a posede tout nan Sen Domeng. Daprè istoryen Thierry Lentz, entansyon orijinal la nan Bonaparte te kenbe abolisyon a nan koloni an ansyen franse nan (West Island lan) pandan w ap kenbe esklavaj nan koloni an ansyen Panyòl. Depi me 1803, Wayòm Ini a te kraze kè poze a ak Lafrans, se yon Britanik èskwad atak menm Sen Domeng nan mwa fevriye 1806 nan vanjans Bonaparte, Napoleon te vin Anperè, dekrete yon blokaj kontinantal nan mwa novanm menm ane an. Fòse Pòtigal, alye tradisyonèl nan Wayòm Ini a, aplike blokaj la, Napoleon voye yon lame atravè Espay an rebelyon de tout lwa a souverènte li. Swiv yon konfli avèk Espay ki konbine Wayòm Ini a mennen sènen toupatou a nan ganizon ki soti pase a franse nan Sen Domeng, ki soti nan 7 novanm 1808 a 9 jiyè 1809 totalman izole, Jeneral Dubarquier dwe finalman kapitile.

Fòs ekspedisyonè ki konpoze de Ewopeyen yo, eksepte yon minorite nwa, ki gen ladan yon divizyon olandèz, lame polonèz ak yon batayon alman, se desime pa lafyèv jòn ki pa afekte popilasyon an nan zile a. Kòmandan ekspedisyon an nan Sen Domeng, Jeneral Leclerc, osi byen ke sa a nan ekspedisyon an Gwadloup, Jeneral Richepanse, tèt yo sukkul aprè li fin kontre maladi an. Leclerc ranplase pa dezyèm li, Jeneral Rochambeau ki te defèt pa nwa Jeneral Dessalines yo nan Batay Vètyè, 18 novanm 1803. Malgre netwayaj etnik la nan lane 1804, gen kèk Desè Polòy te siviv nan zile a, pou egzanp 2 nan Casale3, atik 13 nan Konstitisyon an, pibliye sou 20 me 1805 pa Dessalines, vin anperè James mwen, li te akòde yo nasyonalite ayisyen.

Bibliyografi

• Antoine Métral, Histoire de l'expédition des Français à Saint-Domingue sous le consulat de Napoléon Bonaparte (1802-1803) suivie des Mémoires er Notes d'Isaac Louverture, Paris, 1825, (réédition : Paris, Éditions Karthala, 1985).
• Mémoires du général Toussaint L'Ouverture, écrits par lui-même... précédés d'une étude... , Toussaint Louverture, Joseph Saint-Rémy, 1853
• Histoire du consulat et de l'empire, faisant suite à l'Histoire de la révolution française, Adolphe Thiers, 1845

Lyen deyò

• Ekspedisyon de Sen Domeng

Revolisyon Ayisyen

Bwa Kayiman • Kwadèboukè • Mòn Pele • 1 Latànri • Pòtoprens • Kap Fransè • Mamlad • Fò Dauphin • 1 Tibiwon • Akil • bonm lan • 2 Tiburon • Gonayiv • Pò-repibliken • 1 Dondon • 2 Latànri • Sen Mak • leyogàn • Sen Rafayel • trèt • 3 Tibiwon • 1 Verèt • Gran Rivyè • Las Cahobas • Mibalè • 2 Verèt • Petite-Rivière • 2 Dondon • 1 Les Irois • Jean-Rabel • 2 Irois la • Jakmèl [...]
Ekspedisyon nan Sen Domeng
Ravin Koulèv • Kellola • Plaisance • Lakrèt-a-Pyewo • Pòtoprens • Vètyè