Pwason davril

Pou menm non ak atik la, gade Pwason davril (menm non).

Yon Pwason davril se yon blag oswa yon prank ke yo fè 1^e avril ak moun yo konnen, zanmi ak fanmi. Yo abitye tou fè blag nan medya, tou de laprès ekri, radyo, televizyon ak sou Entènèt ( blag enfòmatik).

Yon blag trè elabore moun fou nan vil Copenhagen an 2001.

Yon lòt blag yo fè 1^e avril se pann yon pwason (souvan fèt an papye) sou do yon moun ou vle pase nan betiz san li pa rann kont. " Pwason davril!» se yon eksklamasyon ke yo di yon fwa yo dekouvri youn nan blag yo.

Orijin

Yon bon pou patisipe nan "lave lyon yo" anyèl nan Tower of London, mèkredi 1ye avril 1857. Yon evènman konsa pa janm egziste.

Fraz "Pwason davril" la te parèt nan XV^e syèk la: yo jwenn pi ansyen parisyon li nan Doctrinal du temps présent pa Pierre Michault, ki gen dat 1466; li deziyen yon « antremetè, entèmedyè, jèn ti gason ki responsab pou pote lèt damou mèt li a ». Itilizasyon sa a konfime pa Livre de la Deablerie pa Eloy d'Amerval, ki gen dat 1507-1508. Itilizasyon li pou deziyen yon « desepsyon, mistifikasyon tradisyonèl nan dat 1^e Avril la » sèlman ki ateste nan XVII^e syèk: yo jwenn pi ansyen parisyon li te ye nan La Vie de Charles  V, Duke of Lorraine, pa Jean de Labrune, ki date 1691. Itilizasyon sa a antre nan Dictionnaire de l'Académie française nan ane 1718 atravè ekspresyon « pran nan pwason davril » ki vle di « fòse yon moun pou fè kèk aksyon pou granmesi initil pou yo ka pase l nan betiz » .

Orijin pwason davril pa klè ditou men tradisyon festivite moun yo konn pran nan prank oswa "sati " te egziste nan plizyè kilti depi Antikite ak Mwayennaj: Fete relijye women Ilarya ki selebre 25 mas; Oli, festival koulè Endouyis; Sizdah bedar, fèt pèsan ; Porim, fèt Jwif ; Fèt fou yo medyeval nan Ewòp.

Ekri fòlkloris yo pwopoze anpil orijin men sa yo se sèlman « konjekti vag ».

Yon premye eksplikasyon relye pwason davril la ak Pak ki make finisman jèn nan karèm lan, pwason ki pran yon plas enpòtan nan rejim alimantè a nan peryòd sa a. Anplis de sa, ichthus kretyen an, yon senbòl grafik ki reprezante yon pwason, souvan entèprete kòm yon akwonim nan non Jezi yo itilize soti nan I^er syèk rive nan IV^e syèk ak mo pwason an ta yon koripsyon nan mo Pasyon.

Yon lòt ipotèz, souvan pran pa medya yo, lyen dat 1^e avril ak refòm kalandriye a nan 16^e syèk. Nan Mwayennaj la, nan plizyè vil ak rejyon Ewopeyen an, ane a te kòmanse nan plizyè dat (Nwèl, Modèl:1 mas, 25 mas) ki te koresponn dapre kalandriye Jilyen an nan Joudlan. 25 mas an patikilye te asosye ak fèt Anonsyasyon Mari a ak tradisyon echanj kado. An Frans, ane kalandriye a te kòmanse nan dat diferan selon pwovens yo men nan sa yo kote li te kòmanse nan 25 mas, li te komen pou pwolonje fèt mariyn yo jiska 1^e avril . Wa [[Charles IX (wa Lafrans)|Charles Modèl:IX]] te deside, pa Edit Roussillon an 1564, ke ane a t ap kòmanse depi 1^e janvye , mak pwolonjman jou yo, olye de fen mwa mas, rive prentan. Pap Gregory XIII te pwolonje mezi sa a nan tout Kretyen ak adopsyon Kalandriye Gregoryen an 1582.

Dapre lejand, anpil moun te gen difikilte pou adapte yo ak nouvo kalandriye a, lòt moun pa t okouran de chanjman an e yo te kontinye selebre 1ye avril dapre ansyen tradisyon an. Pou mokenan yo, gen kèk pwofite okazyon an pou rakonte moun ki sezi yo istwa pou yo ri epi ba yo fo pwason ki koresponn ak fen Karèm. Se konsa, te fèt pi popilè Jounen Fòs Avril la, jou moun sòt, jou moun ki pa aksepte reyalite oswa ki pa wè l yon lòt jan. Ipotèz refòm kalandriye a, ki te baze sou lefèt ke tradisyon Jou Fòs Avril la byen ateste nan XVI^e syèk, sepandan kontredi paske ekspresyon oswa nosyon Jou Fò Avril la se mansyone nan plizyè ekri anvan 1564, sitou yon powèm Pierre Michault en 1466 , The Book of Deablerie (Devilry) pa prèt Eloy d'Amerval nan 1508 oswa yon powèm nan travay Testament rhetoricæ Eduard de Dene nan 1539 .

Nan pratik modèn, olye ke yon pwason reyèl, yon pwason papye tache nan do a.

Yon lòt orijin ta soti nan koutim nan diferan peyi nan louvri sezon lapèch nan 1^e avril oswa, okontrè, nan lòt moun nan sispann li, nan lòd yo respekte peryòd repwodiksyon an. . Pou fè pechè yo yon kado, epi fè yo plezi yon ti kras paske lapèch la te swa twò fasil (abondans nan jou ouvèti a) oswa san siksè (jou sispansyon), nou ofri yo yon aran. Lè sa a, yon abitid popilè ta pran kenbe: yon pwason reyèl ta ka pandye dèyè do moun. Kòm rad yo te pi gwo, viktim yo pa t imedyatman remake li, se konsa pwason an te vin pi plis ak plis limon ak stinky. Se konsa ta dwe fèt gou bay ti kado nan jou sa a pou ri, blag oswa mistifikasyon. Isit la ankò ipotèz sa a rejte, achiv istorik yo mansyone chwa lòt dat pa otorite yo jere lapèch.

Dapre folklorist Alan Dundes, plizyè itilizasyon sanble an reyalite melanje ak sa ki nan kanaval nan jou sa a ki se yon emanasyon pwobab nan ansyen rit fètilite ak envèstisman, nan festival pandan kote viktim yo. nan tour yo konfwonte ak yon kalandriye rit nan pasaj: enfliyans nan ansyen festival, sòti nan zodyak siy Pwason (dènye siy ivè ak dènye siy zodiakal), Avril konsidere nan Mwayennaj yo kòm premye mwa prentan ( 1st Avril yo te fikse kòm yon rit prentan), ekstansyon nan peryòd Karèm kote yo gen dwa sèlman manje pwason.

Nan Lafrans, nan kòmansman XX^e syèk la, nou te voye youn lòt bèl kat postal yo tout dekore ak moun fou Avril ak rich dekore.

Mize a nan chato Dieppe kenbe yon koleksyon trè enpòtan nan kat postal sou tèm sa a.

Koutim sa a nan fè blag gaye nan anpil peyi, byenke pwason an pa te toujou ekspòte nan menm tan an:

• Ameriken yo ak Britanik yo te kenbe Jounen moun fou avril yo (kèk Scots pale tou de Gowk oswa Cuckoo ) ,
• Alman yo gen Aprilscherz yo;
• koutim sa a egziste tou nan Danmak, nan Netherlands, nan Bèljik, nan Kanada, nan Itali, nan Polòy, nan Kwoasi, Sloveni, Pòtigal, Etazini, Swis, Syèd, Finland, nan Japon, Kore di Sid ak Lachin;
• an Larisi ​​yo rele sa "jou moun fou" ("den' durakov"), "jounen moun san konprann" ("den' douraka"), "jou ri » ("den' sm'éha ”);
• nan Woumani, se “desepsyon/desepsyon nan 1^e avril” (păcăleală de 1 avril);
• nan Pòtigal ak Brezil yo rele yo "jou manti" (dia das monteras) ak "jou bourik" (día dos burros) nan Galicia (Espay).

Evènman konparab

• Gen yon jou fèt ki konparab nan Espay ak nan Amerik Latin, ki sepandan tonbe sou 28 desanm. Se “jou Sen inosan yo” (día de los santos inocentes oswa día de los inocentes) oswa "Masak inosan yo", ki komemore masak pitit Betleyèm ki poko gen dezan yo te bay lòd pa Ewòd (dapre levanjil Matye 2-16 la). Kwaze ak rit payen tankou fèt moun fou yo, li vin tounen jou blag ak fos, tankou jou moun fou avril. Se yon ti karaktè papye ke ou pann sou do moun ou vle fè plezi.
• Nan End, nan kad festival Holi, li abitye fè blag, sitou lè w eseye flite youn ak lòt ak koulè. Li jeneralman pran plas nan mwa mas nan kòmansman sezon prentan an. Sa depann de kalandriye Endou.

Konfli ak envestigasyon

Ozetazini, Securities and Exchange Commission (SEC) te ouvri yon ankèt apre konpayi Volkswagen te anonse chanjman non li an Voltswagen pou lage veyikil elektrik 1e avril 2021, pandan y ap li. jou sa a konpayi an pa chanje non l.

Gade tou

Sou lòt pwojè yo :

Pwason davril, sou Wikimedia Commons

Bibliyografi

• Pascal Mateo, Les plus grands canulars français, Villeveyrac, Le Papillon rouge éditeur, 19 oktòb 2010, 288 p. (ISBN 978-2-917875-14-8).
• Théodore de Jolimont, Monologie du mois d'avril : poissons d'avril, 1843, 27 p. (lire en ligne).
• Monique Laliberte, « Le poisson d'avril », Culture & Tradition, n^o 5,‎ 1980, p. 79-89.
• (en) Nancy Cassell McEntire, « Purposeful Deceptions of the April Fool », Western Folklore, vol. 61, n^o 2,‎ 2002, p. 133-151.

Lyen deyò

• Dosye otorite :

  • GND
• Avi nan diksyonè oswa ansiklopedi jeneralis :

  • Britannica
• Resous ki gen rapò ak vivan :
  • DORIS
• fr Referans DORIS : espèce Canularichthus aprilis.