Eleksyon prezidansyèl ayisyèn an 1876

Eleksyon prezidansyèl ayisyèn an 1876
Fonksyon
Boisrond-Canal 51.61 % 48 vòt Joseph Lamothe 48.39 % 45 vòt
Biyografi
Eleksyon avan : 1874 Pwochen eleksyon : 1879

Eleksyon prezidansyèl ayisyen 1876 te fèt sou 17 jiyè 1876. Scrutin sa a, ki te òganize de fason endirèk, te pèmèt Palman an (ki gen 21 senatè ak 72 depite) chwazi Prezidan Repiblik Ayiti la pou yon manda kat ane. Eleksyon sa a make yon moman enpòtan nan istwa politik Ayiti, ak premye alternans ant de gwo pati politik yo : Pati Nasyonal ak Pati Liberal.

Pierre Théoma Boisrond-Canal, chèf opozisyon libéral la, te eli prezidan, e li vin premye kandida Pati Liberal ki rive nan tèt Leta.

Konteks istorik

Manda Michel Domingue, ki te eli an 1874, te make pa gwo tansyon politik. Eleksyon lejislatif 1875 yo pa t pèmèt okenn nan de gwo pati yo – ni Pati Nasyonal ni Pati Liberal – jwenn yon majò majorite ni nan Sena ni nan Chanm Depite yo. Sitiyasyon sa a te kreye yon fragmantasyon nan Palman an, pandan anpil palmantè san etikèt te pran plas yo.

Malgre absans yon majò majorite, prezidan Domingue te chache dirije ak sipò Pati Nasyonal la, men administrasyon li an te rapid vin rankontre yon opozisyon ki te vin pi fò chak jou. Gouvènman an, dirije pa Septimus Rameau, vis-prezidan ak moun ki te gen anpil enfliyans nan rejim nan, te mennen yon politik reyaksyonè ak repwesif, sa ki te fè gwo kòlè nan mitan popilasyon an.

Tansyon yo te rive nan tèt yo pandan avril 1876, ak yon seri emeut ki te eklate apre asasina Septimus Rameau. Soulèvman sa yo te kraze gouvènman an nèt e te fòse Michel Domingue demisyone sou 23 avril 1876. Devan kriz sa a, Palman an te konfye entèim nan Pierre Théoma Boisrond-Canal, chèf opozisyon libéral la, ki te gen misyon pou òganize eleksyon prezidansyèl yo.

Sistèm elektoral

Konstitisyon 1867 la, ki te toujou an vigè, te prevwa yon manda prezidansyèl kat ane, ak yon eleksyon kote prezidan an chwazi pa yon Palman bikameral ki te gen ladan :

• 21 senatè ;
• 72 depite.

Kandida yo

De gwo kandida te parèt, reflete gwo divizyon ant de pati prensipal yo :

1. Pierre Théoma Boisrond-Canal (Pati Liberal)
   • Chèf opozisyon ak yon figi respekte nan Palman an, Boisrond-Canal te poze tèt li kòm yon defansè refòm pwogresis yo ak yon politik ki pi ouvè. Li te jwenn sipò palmantè libéral yo ak yon pati nan depite endepandan yo.
2. Joseph Lamothe (Pati Nasyonal)
   • Yon alye politik Michel Domingue, Lamothe reprezante kontinite ideyolojik Pati Nasyonal la. Li te gen sipò elit yo ak yon fraksyon depite nasyonal yo.

Rezilta yo

Nan yon klima ki te ranpli ak ensètitid, Palman an te reyalize vòt la sou 17 jiyè 1876. Divizyon ki te egziste ant palmantè yo ansanm ak absans yon majò majorite te fè eleksyon an vin trè sere.

Kandida		Pati politik	Vòt	%
	Boisrond-Canal	Liberal	48	51,61
	Joseph Lamothe	Nasyonal	45	48,39
Abtansyon			0	0,00
Total			93	100

Avèk viktwa sa a, Boisrond-Canal te vin premye kandida Pati Liberal ki monte prezidan, e eleksyon sa a make premye alternans politik nan istwa politik Ayiti.

Konsekans yo

Eleksyon Pierre Théoma Boisrond-Canal reprezante yon viktwa enpòtan pou Pati Liberal la, e li make yon etap enpòtan nan devlopman demokrasi nan peyi a. Men, kontèks politik la te rete trè frajil :

1. Divizyon palmantè : Absans yon majò majorite solid nan Palman an te reprezante yon gwo defi pou gouvènans lan.
2. Rekonsilyasyon nasyonal : Nouvo prezidan an te oblije travay pou kalme tansyon ant fraksyon politik yo e pou rebati inite nasyonal la.
3. Reyalizasyon refòm yo : Libéral yo te pwomèt refòm sosyal ak ekonomik, men reyalizasyon yo te depann de kapasite yo pou jwenn konsansis nan yon Palman fragman.

Eleksyon 1876 la te poze baz pou yon sistèm politik kote alternans te vin posib, malgre difikilte ki te gen nan yon demokrasi ki t ap fè premye pa li yo.

Referans

• Konstitisyon ayisyen 1867.
• Achiv palmantè ayisyen, 1876.
• Etid politik ayisyen, Charles Dupuy, 1978.