Ijyèn

Ijyèn se yon seri mezi ki fèt pou anpeche enfeksyon ak aparisyon maladi enfektye yo. Li esansyèlman baze sou twa (3) aksyon :

netwayaj ;
dezenfeksyon ;
konsèvasyon.

Pa ekstansyon, yo pale tou "ijyèn lavi"

(konsève lasante), "ijyèn alimantè" (sekirite manje) " ak "ijyèn mantal" (sante mantal) pou aksyon ak aktivite yo anpeche aparisyon nan kondisyon tankou pratik la yon espò, evite fimen oswa bwè alkòl.

Istwa

Nan 17yèm syèk, lave kò te sèk (eksepte pou men ak figi) : pati ki sal nan kò a yo fwote avèk yon twal pwòp.

Mo ijyèn soti nan non an deyès grèk Hygie (etimoloji ki soti nan ansyen grèk ὑγιεινός, hugieinós "bon pou sante"),. Li te deyès sante ak pwòpte. Pitit fi Asclepius, bondye medsin an, Hygie senbolize prevansyon pandan ke sè Panakea li se deyès gerizon an ki gen rapò ak tretman medikal ak medikaman. Orijin mitolojik sa a eksplike ke Grèk yo kenbe inisyalman avèk kò yo relasyon vèti, ijyèn konsidere nan tan sa a kòm pirifikatris ak li te rityalize pandan seremoni pwopisyatwa oswa libasyon. Nan Grès antik ak Wòm antik, ijyèn se yon senbòl sante epi li pran fòm lan, pa egzanp, pou basen piblik yo. Doktè Hippocrates la, premye ijyenis popilè nan antikite a, ap eseye sèvi ak ijyèn pou geri men tou pou rezon prevantif. Li te ekri twa (3) liv sou rejim alimantè konsakre dyetetik, lapwòpte ak ijyèn, kote li te rekòmande egzèsis fizik, pratik la banyen ka geri ak moderasyon nan konsomasyon (tanperans manje, moderasyon alkòl) . Platon atribiye envansyon nan jimnastik medikal ak medsen Herodicus nan Lentini ki te obsève efè favorab nan fè egzèsis fizik sou sante.

Ignace Philippe Semmelweis mete aksan sou risk nozokomyal la. Nan 1846 li te dvine mekanis reyèl yo nan kontajyon lafyèv aprè akouchman nan yon lopital matènite. Li obsève to mòtalite : fanm mouri mwens pandan y ap akouche nan kay la, nan fanmsaj la nan matènite nan Vyèn oswa menm nan lari a pase nan lopital la. Yon do-kay! Li vini ak konklizyon an ke lafyèv yo te pote nan doktè yo tèt yo lè yo pase soti nan sal diseksyon an ak chanm otopsi nan chanm akouchman san yo pa lave men yo oswa chanje rad yo. Li te mouri fache pou pa konvenk syantis yo nan tan li.

Teknik

Desen komik ki montre yon metòd modèn ak imajinè nan lave ak epouye (anleve pou) sòlda yo. Desen sa a pwobableman te fèt pandan Premye Gè mondyal la ; li san dout te fè pa yon atis nan mize sante lame amerikèn.

Netwayaj

Netwayaj se retire matyè endezirab, ki gen ladan matyè òganik (ki gen ladan grès) oswa matyè mineral (ki gen ladan kalkè oswa ti kras), ki ka gen mikwo-òganis; netwayaj oswa pwosedi dezenfeksyon an tou retire sèten mikwo-òganis. Detèsyon (detèjans) se aksyon an netwayaj ki gen ladann nan retire tach ki kole ak objè a oswa nan tisi a vivan.

Netwayaj anjeneral enplike nan kat (4) paramèt : yon aksyon mekanik (presyon dlo, friksyon, elatriye), yon aksyon chimik (yap dilye sèten matyè, ki gen ladan grès), tanperati a nan dlo a itilize yo delye solisyon an, epi finalman tan an aksyon nan detèjan an (Sèk. Sinner oswa CINER ).

Enpòtans nan ijyèn nan materyèl nan endistri a manje (agwo-alimantè), pwosedi yo netwayaj aplike apre chak fabrikasyon fè li posib yo pwodui manje ki sen ak pèmèt peryòd konsèvasyon manje pi long.

Metòd la ak pwodui a yo dwe itilize depann sou nati a nan tach la ak frajilite nan sijè a nan netwayaj; pou ijyèn kò, dlo tyèd san presyon oswa presyon ki ba ak savon jeneralman itilize, men pou enstriman, metòd pi agresif ka itilize.

Netwayaj ak detèsyon sèlman gen yon aksyon pou yon ti tan.

Dezenfeksyon ak esterilizasyon

Dezenfeksyon konsiste nan touye, elimine oswa inaktive mikwo-òganis (parazit, bakteri) oswa viris dapre yon objektif yo bay (pa egzanp diminye kantite tankou ak yon òganis konsa anba yon papòt fikse).

Lè dezenfeksyon enplike nan tisi vivan, nou pale de antisepsi ; lè li konsène materyèl swen, nou pale sou dekontaminasyon.

Antisèpsi ak pwosedi dezenfeksyon an gen yon aksyon ki limite nan tan.

Esterilizasyon konsiste de elimine tout mikwo-òganis ki soti nan materyèl la, ak kondisyone materyèl sa a pou kenbe eta esterilite (gade tou atik mikrobiyoloji> Esterilizasyon).

Metòd prensipal yo nan dezenfeksyon ak esterilizasyon itilize yo se : metòd chimik, tanperati ak presyon (pasterizasyon, otoklav), radyasyon . Vapè se patikilyèman itil nan sal doperasyon paske pwosedi dezenfeksyon an se prèske konplè.

Konsèvasyon manje

konsèvasyon manje, ak patikilyèman sa ki nan vyann, se ki baze sou teknik baryè fizik (anbalaj, eksperyans Pasteur a ), anbalaj vakyòm, frèt, oswa itilize nan touye lavi (azòt).

Ijyèn kolektif : sante piblik

Katye soufri akòz mank sanitasyon nan Dlo Gervier, Kap Ayisyen, Ayiti.

Pwoblèm

Ijyèn se yon pwoblèm sante piblik, aksè nan yon anviwònman pwòp ak sen (dlo, lè, tè, ekosistèm) yo te yon kondisyon prensipal pou devlopman dirab. Aksè dlo potab te rekonèt an patikilye nan Johannesburg Summit sou Latè kòm yon gwo defi pou XXI yèm syèk la. Sa a tou enplike nan diminye ak byen jere fatra ak sibstans ki ka toksik oswa ki kontamine.

Aprann mezi baryè (itilizasyon kapòt, ijyèn chak jou, karantèn, lave men) se yon pwoblèm sante piblik ki fè fas ak risk maladi nozokomyal, epidemi oswa pandemi : Sida, tibèkiloz, grip, elatriye.

Ijyèn prevantif

Ijyèn prevantif, selon, òganizasyon Mondyal Lasante (OMS), divize an twa (3) klas prevansyon :

prevansyon primè : edikasyon sou sante, kanpay enfòmasyon,^[1] wòl pwofesyonèl sante yo;
prevansyon segondè : tès depistaj, vaksen, elatriye
prevansyon tèsyè : sipò pou patoloji grav pou evite twoub segondè oswa ki asosye yo.

Ijyèn pèsonèl

Ijyèn kwizin

Pou ijyèn nan kwizin, kote anpil jèm devlope akòz rive nan manje ki soti andeyò ak tretman yo nan kontaminasyon kwaze,^[2] konsèy prensipal se :

Konsèvasyon manje

Pwoteje manje (kouvèti, papye transparan oswa aliminyòm).
Pa mete manje kri ak kwit an kontak.
Pa kenbe manje ki depase 4 a 5 degre Sèlsiyis (tanperati ki pèmèt kwasans bakteri).
Nan frijidè a : pa melanje pwodui "polisyon" ( fwi ak legim ki gen po ka sal) sal ak pwodui sansib (vyann, pwason).
Deglase nan frijidè a epi pa nan lè anbyen pou fè pou evite devlopman jèm.
Kenbe pwodui yo louvri, pwoteje (pake) frèt epi manje yo nan lespas 24 èdtan.

Manyen manje

Lave epi seche men ou : yon men mouye ta pote yon santèn fwa plis mikwòb pase yon men sèk [1] .
Toujou sèvi ak istansil ak veso pwòp.
Kenbe plan travay la pwòp. Netwaye ak dezenfekte sifas ki genyen ant chak manyen nan manje nan kategori diferan, pou egzanp avèk vinèg alkòl dilye (paske asid asetik se bakteriostatik), ki rele "netwayan chòk"^[3] .
Lave fwi ak legim anvan ou itilize oswa apre kale; kale yo konsidere kòm "sal" epi yo ka kontamine manje a nan kontak oswa lè yo sèvi avèk yon kouto. Lavaj apre kale se pou sa dekontamine manje a. Li posib pou ajoute yon ti kantite vinèg alkòl nan dlo a kote fwi ak legim yo lave yo touye mikwo-òganis. Sa a pa chanje gou a nan manje a ak se evidamman pa danjere pou moun.
Kwit manje nan nwayo a nan plis pase 70°C^[1] pou konsomasyon san danje, patikilyèman vyann ak bèt volay.

Yon kokiy ze ki kouvri avèk mikwo-òganis yo ki yon kouch pwoteksyon sepandan separe soti nan ze a. Kouch sa a solib nan dlo ak kokiy la alò vin porèz, ki pèmèt pasaj la mikwo-òganis nan ze a. Se poutèt sa li enpòtan pou pa lave yon ze menm anvan ou itilize li. Si yon kokiy tonbe nan yon preparasyon, manje pral kontamine. Se yon bon lide pou evite kontaminasyon pou kraze epi transfere ze yo youn pa youn dabò nan yon ti resipyan.

Apre kwit manje

byen netwaye sifas travay la, dwèt yo ak istansil yo, espesyalman apre manyen manje kri ki gen orijin bèt (vyann, ze).
Lave veso, asire w ke asyèt sal pa vini nan tout asyèt pwòp.
Evite pay de fè ak lenn asye, ti moso se yon risk pou sante.
Sèvi ak yon netwayan menaje oswa vinèg alkòl dilye pou fè ijyèn kay la apre manje.

Referans

Gade tou

Referans

↑ ^1,0 et ^1,1 fr « Cinq Clefs pour des aliments plus sûrs » (pdf). Bibliothèque de l’OMS. 2007.
↑ fr Direction générale de la santé animale et de l’inspection des aliments (Gouvernement du Québec) (2013). « Guide du consommateur, de l'épicerie à la maison » (PDF). Bibliothèque et Archives nationales du Québec: p. 24. ISBN 978-2-550-66210-5. CS1 maint: Extra text (link)
↑ fr « Sécheresse, et si le vinaigre était la solution ». Sciences et vie. 7 oktòb 2017.

Lyen deyò

[:0-1] 1,0 et ^1,1 fr « Cinq Clefs pour des aliments plus sûrs » (pdf). Bibliothèque de l’OMS. 2007.

[2] r Direction générale de la santé animale et de l’inspection des aliments (Gouvernement du Québec) (2013). « Guide du consommateur, de l'épicerie à la maison » (PDF). Bibliothèque et Archives nationales du Québec: p. 24. ISBN 978-2-550-66210-5. CS1 maint: Extra text (link)

[3] r « Sécheresse, et si le vinaigre était la solution ». Sciences et vie. 7 oktòb 2017.

[1]

[2]

[3]