Afrik disid (peyi)

al gade paj ki genyen lis atik menm non yo.


(detay)	(detay)

deviz nasyonal

im nasyonal

lang
jantile

fizo orè : UTC +2

istwa

endepandans

politik

gouvènman

kapital

pi gwo vil

divizyon

vwazen

òganizasyon

jewografi

sipèfisi (km²)
dlo (%)
frontiè (km)
còt (km)
pli ro (m)
pli ba (m) 1 221 037

ekonomi

monnen
- divizyon

PEB
- total (US)
- pa ab. (US)

endis yo
- EDI
- EPI

demografi

popilasyon (ab.)

dansite (ab./km²)
lavi (zan)
ne (‰)
mòtalite (‰)
mòtalite timoun (‰)
alfabèt (%)
an vil (%) 51 770 560 (25yèm)
2011
42.4

endèks

kòd

kòd ISO

endikatif yo
- entènet
- telefonik
- radyofonik .za +27

nòt

Afrik disid, nan fòm long Repiblik Afrik disid, se yon peyi nan Afrik ostral. Kapital administratif li se Pretorya. Li gen fwontyè nan lwès-nòdwès ak Namibi, nan nò ak nan nò-nòdès ak Botswana, nan nòdès ak Zimbabwe, ak nan lès-nòdès ak Mozanbik ak Eswatini. Lesotho se yon eta ki anklave nan teritwa Sid Afriken.

Afrik disid gen n^o 57.72 abitan^[1]^,^[2] an 2018 te distribye nan 80.2% nan Nwa, 8.8 % Koulè, 8.4% Blan ak 2.5% Azyatik^[1] . Yon nasyon ki gen fenotip trè varye, Lafrik di sid se konsa ann Afrik peyi ki gen pi gwo pòsyon nan sa yo rele koulè, [[Sid afriken blan|blan] popilasyon yo ak Aziyatik. Yo rele l souvan "nasyon lakansyèl la", yon nosyon achevèk anglikan ak aktivis dwa moun Sid Afriken Desmond Tutu te kreye pou deziyen divèsite nasyon Sid Afriken an e ki te ranplase konsèp nan sosyete pliryèl teyorisyen apartheid te anplwaye yo (1948-1991).

Egalite revni ant diferan gwoup popilasyon pa te pwogrese depi nan fen apartheid ak Lafrik di sid gen youn nan pi gwo pousantaj inegalite nan mond lan^[3]. Sepandan, li se yon pisans referans pou kontinan Afriken an^[3] ak youn nan ekonomi yo ki pi devlope sou kontinan an ak enfrastrikti modèn ki kouvri tout bagay peyi a. Se dezyèm pisans ekonomik ann Afrik dèyè Nijerya^[4]^,^[5]. Peyi a karakterize tou pa yon gwo popilasyon orijin Ewopeyen (Afrikaners, Anglo-South Africanss) ak anpil richès mineral (lò, dyaman). , chabon, elatriye) ki te fè li yon alye endispansab peyi Lwès yo pandan Gè Fwad la.

Jewografi

Repiblik Afrik disid la antoure nan nò pa Namibi (ansyen pwovens Sid Afriken an). Afrik disidwès), Botswana ak Zimbabwe, nan nòdès pa Mozanbik ak Eswatini. Lesotho anklanche nan teritwa Sid Afriken.

Nan teritwa sa a yo ajoute achipèl Prince Edward Islands (Marion Island ak Prince Edward Island) epi, jiska 1994, Walvis Bay (anklanche nan Sidwès Lafrik di ak sèlman pò dlo gwo twou san fon nan rejyon an).

Fwontyè tè Afrik di Sid rive nan 5 244 km (Botswana: 1 969 km; Lesotho: 1 106 km; Namibi: 1 005 km; Mozanbik: 496 km; Eswatini: 438 km; Zimbabwe: 230 km )^[6].

Istwa

Yon fanmi khoikhoi.
Arive nan Cape Town bato Dutch East India Company (1762).
The Voortrekkers - ilistrasyon pa J.S. Skelton (1909).
Pwemye drapo nasyonal Afrik di Sid (1928-1994).
Drapo Lafrik di sid aktyèl la te adopte an 1994 pou premye eleksyon nasyonal ki pa separe.

Orijin

Khoïsan, ki rasanble Khoïkhoïs ak Sans, se premye moun ki te konnen nan Lafrik di sid (40,000 av. J.-K.).

Premye pèp lang bantou yo, ki te soti nan preri aktyèl Kamewoun, te rive nan pwovens aktyèl KwaZulu-Natal alantou ane 500 epòk pa nou an. Nan X^e syèk, xhosas te rete nan rejyon Fish River (Transkei).

Arive Ewopeyen yo ak kolonizasyon

Arive Jan van Riebeeck nan Table Bay an 1652 pou l te fonde yon estasyon ravitaye ak premye kontak ak Khoïkhoïs.

Nan 1488 navigatè Pòtigè Bartolomeu Dias rive nan Cape of Storms (Cape of Good Hope), ki te swiv nan 1497 pa navigatè Pòtigè Vasco da Gama ki kouri sou kòt Natal.

Règleman definitif Ewopeyen an nan Lafrik di sid la soti nan 1652 ak etablisman an, sou non Dutch East India Company, yon estasyon ekipman nan Cape Town ki te dirije pa. Olandè Jan van Riebeeck.

Nan 1657, plizyè anplwaye nan konpayi an te otorize pou yo etabli nèt ale nan vil Okap pandan ke esklav yo te depòte soti nan Batavia ak Madagaskar pou konpanse pou mank de travay sou plas. Nan 1688, desan (200) Huguenots te rejwenn 800 sitwayen yo nan pòs komès la epi yo te fonde Franschhoek. Nan 1691, Koloni Okap te etabli.

Se nan 1770 premye kontak ant Bantus ak Boers (agrikiltè lib ki gen orijin franko-olandè) yo te rapòte nan wotè Great Fish River (nan 900 km lès vil manman an). Relasyon yo te vin byen vit konfli epi, an 1779, premye nan nèf Lagè Kafir yo te kòmanse (1779-1878).

Ant 1795 ak 1804, Britanik yo te okipe Lafrik di sid. Koloni an te tounen yon ti tan nan Olandè yo, ant 1804 ak 1806.

Nan 1806, Olandè yo te definitivman te bay Britanik yo ki te vin nouvo pouvwa kolonyal la.

Soti nan 1818 rive nan 1825, pandan Mfecane, wa Zulou yo, Chaka, te pwolonje anpi li sou bò solèy leve nan Sid. Lafrik nan pri a nan yon konkèt san sou lòt pèp tribi.

Ekonomi

Anyèl revni pèsonèl per capita pa gwoup rasyal nan Lafrik di sid parapò ak nivo gwoup ras blan yo.

Johannesburg.

South African winery.

Depi lontan prensipal pouvwa ekonomik kontinan an, pwodwi domestik brit (GDP) Lafrik di sid se^[7], depi 2014, klase dèyè Nijerya apre yon chanjman nan estatistik. kalkil byenke peyi sa a rete byen dèyè Lafrik di sid an tèm de devlopman oswa GDP per capita^[3].

Yon kapitalis peyi ki favorab pou ekonomi de mache, Lafrik di sid te chwazi pou liberalism ekonomik tanperaman pa gwo patisipasyon Leta a nan fason pou kontwole ekonomi an, pou modifye distribisyon inegal nan richès ak asire pi bon pwoteksyon kategori sosyal ki pi defavorize istorikman ak ekonomikman. Lafrik di sid reprezante yon ka nan PIB Afriken ak yon mwayèn to kwasans 5% pa ane^[3]. Rezo transpò li yo ak enstalasyon enèji li yo (ak sèl plant nikleyè kontinan an nan Koeberg), te fè li yon peyi ki kasi-devlope^[3]. Peyi a benefisye de yon sous tè ki rich nan matyè premyè tankou lò, kote li se youn nan prensipal pwodiktè mondyal, platinum ak metal presye, e sitou rezèv imans nan chabon, pi gwo min nan peyi a. pwodiksyon an 2016^[8] Anplis de sa, miltinasyonal Sid Afriken yo pwospere ak konpetitif sou mache entènasyonal yo^[9] . Kidonk, nan 100 pi gwo konpayi Afriken yo, 61 se Sid Afriken^[3]. Nan 2022, Lafrik di sid klase nan Modèl:61st pou endèks inovasyon mondyal la^[10].

Ekonomi Lafrik di sid^[11]
GDP	n^o 419.95 dola ameriken - GDP (2021)
GDP per capita	6 994,2 dola Ozetazini - GDP (2021)
Pousantaj kwasans	4.9% (2021)
To kwasans nan pwodiksyon endistriyèl	6.2% (2007)
Pataje nan enpòtasyon mond lan	0.62% (2006)
Pataje nan ekspòtasyon mondyal la	0.48% (2006)
Depans militè yo	1.3% nan PIB (2008)
Ekspòtasyon zam	39 milyon dola (2005)
Depans edikasyon	5.4% nan PIB (2006)
Konsomasyon pouvwa	4 884 kWh per capita (2004)
CO₂ emisyon	9,19 tòn pa moun (2004)

Nòt ak referans

Nòt

Referans

↑ ^1,0 et ^1,1 (en) « Estime popilasyon mitan ane 2014 » [PDF], Statistics Lafrik di sid.
↑ « Lafrik di • Fèy Kontinan • PopulationData.net ». Archived from the original on 2023-12-11. Retrieved 2023-11-23.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 et ^3,5 Laurence Daziano, « Kote Lafrik di sid prale? », Le Point Afrique,‎ .
↑ « Nijerya vin ekonomi dirijan ann Afrik », La Tribune,‎ .
↑ « Nigeria, pisans ekonomik ki mennen ann Afrik », sur RFI, 7 avril 2014.
↑ « CIA - The World Factbook -- Lafrik di sid », sur cia.gov.
↑ (en) « Pwodwi domestik brit 2010 » [PDF], sur worldbank.org.
↑ Bernadette Mérenne-Schoumaker, « Lafrik di sid, defi enèji ak min nan yon peyi k ap parèt », Géoconfluences,‎ (ISSN 2492-7775).
↑ Fabienne Pompey, « "Afrik di sid la modèl” doute tèt li », Le Monde.fr,‎ 27 fevriye 2008 (ISSN 1950-6244).
↑ , « Index Global Innovation 2022 », sur World Intellectual Property Organization.
↑ , « Done ki soti nan Lafrik di sid: 2021 », 2021.

Lyen deyò

Peyi nan Afrik
	Afrik dinò : Aljeri · Ejip 1 · Libi · Mawòk 3 · Moritani · Sahara oksidantal 4 · Soudan · Tinizi
	Afrik lwès : Benen · Boukinafaso · Kap Vè 2 · Kòt divwa · Ganbi · Gana · Gine · Gine-Bisawo · Liberya · Mali · Nijè · Nijerya · Senegal · Syera Leyòn · Togo
	Afrik santral : Kamewoun · Repiblik santafrik · Kongo (Brazavil) · Kongo (Kinchasa) · Gabon · Gine ekwateryal · Sen Tome ak Pwènsip · Tchad
	Afrik lès : Bouwoundi · Djibouti · Eritre · Etyopi · Kenya · Ouganda · Rwanda · Sechèl 2 · Somali · Tanzani
	Afrik disid : Afrik disid · Angola · Botswana · Komò 2 · Lezoto · Madagaska 2 · Malawi · Moris 2 · Mozanbik · Namibi · Swazilann · Zanbi · Zimbabwe
Òt kote nan Afrik : Sahara oksidantal 4 · Somaliland 1 ki gen yon pati nan Afrik — 2 peyi lil — 3 ki pa manm Inyon Afrikèn — 4 pa rekoni pou tout kominote entènasyonal men ki nan Inyon Afrikèn

[SAStats-1] 1,0 et ^1,1 (en) « Estime popilasyon mitan ane 2014 » [PDF], Statistics Lafrik di sid.

[2] « Lafrik di • Fèy Kontinan • PopulationData.net ». Archived from the original on 2023-12-11. Retrieved 2023-11-23.

[Point2014-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 et ^3,5 Laurence Daziano, « Kote Lafrik di sid prale? », Le Point Afrique,‎ .

[4] « Nijerya vin ekonomi dirijan ann Afrik », La Tribune,‎ .

[5] « Nigeria, pisans ekonomik ki mennen ann Afrik », sur RFI, 7 avril 2014.

[6] « CIA - The World Factbook -- Lafrik di sid », sur cia.gov.

[GDP.xls-7] (en) « Pwodwi domestik brit 2010 » [PDF], sur worldbank.org.

[:0-8] Bernadette Mérenne-Schoumaker, « Lafrik di sid, defi enèji ak min nan yon peyi k ap parèt », Géoconfluences,‎ (ISSN 2492-7775).

[ModeleSA-9] Fabienne Pompey, « "Afrik di sid la modèl” doute tèt li », Le Monde.fr,‎ 27 fevriye 2008 (ISSN 1950-6244).

[10] , « Index Global Innovation 2022 », sur World Intellectual Property Organization.

[11] , « Done ki soti nan Lafrik di sid: 2021 », 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]