Ewòp Lwès

Ewòp Lwès se yon rejyon politik, jeografik oswa kiltirèl ki koresponn ak pati Lwès nan Ewòp, men konsèp sa a rete mal. defini ak ekivok. Depi sezon otòn miray Bèlen an, konsèp "Ewòp Lwès" te de pli zan pli gen tandans ranplase sa ki an Ewòp Lwès.

Li sitiye ant Oseyan Atlantik la ak limit Ewòp Nò , Ewòp Sid , ak Ewòp Santral, ak ki li ka sipèpoze.

Li se yon nosyon istorik anbivo selon si nou apwoche li nan yon pwen de vi kiltirèl oswa jeopolitik:

anvan Gè Fwad la, li pito deziyen yon zòn kiltirèl ki kapab fè sentèz fasad Atlantik la nan Ewòp, eksepte Pòtigal ak Espay, sa vle di: Wayòm Ini a, Lafrans, Bèljik, Oland, Iland ak Liksanbou;
pandan Gè Fwad la, li te pran yon siyifikasyon jeopolitik nan kontèks eklatman ant blòk de gwo puisans - sa a nan Lès la ak sa a nan Lwès – epi li deziyen pati Ewòp ki sitiye nan lwès Rido an fè ak alye ak Etazini, sa vle di pati Ewopeyen an nan Blòk Lwès la.

Pwoblèm nan ak dezyèm apwòch sa a se ke li se jodi a rediksyon ak anakwonis. Rediksyon nan sans ke li konplètman fènwa konsèp yo nan Ewòp Santral ak Mitteleuropa, divize Ewòp piman ak tou senpleman an de esfè enfliyans , Ameriken sou yon sèl. bò ak Ris sou lòt la. Anakronis nan sans ke prèske tout ansyen Eta satelit Sovyetik yo an Ewòp, sa vle di ansyen Ewòp Lès, te rantre nan esfè enfliyans Ameriken an (egzanp Òganizasyon Trete Nò Atlantik, Inyon Ewopeyen an) epi se poutèt sa ta dwe antre nan konsèp Ewòp Lwès la. Donk, nan yon kontèks jeopolitik li ta pi egzat pou pale de ansyen Ewòp Lwès.

Modèl:21yèm syèk la wè aparisyon konsèp "Lwès Ewòp" pou deziyen [[Atlantis|Atlantis] ki pi politik-kiltirèl Ewòp la.

Vizyon istorik la, eritye nan relasyon politik Gè Fwad la, te pwolonje nan kèk peyi net epi li se definisyon ki pi souvan itilize; li piti piti atténué ak elajisman Inyon Ewopeyen an.

Popilasyon nan Ewòp oksidantal^[1]


Peyi yo	Popilasyon (2000)	Populasyon (2014)	Popilasyon (2021)	Populasyon diferans (ant 2000-2014)	Evolisyon an pousantaj (ant 2000-2014)	Kapital
Almay	82 163 475	80 767 463	83 129 285	- 1 396 012	-01.7%	Bèlen
Otrich	8 002 186	8 506 889	8.956.279	+ 504 703	+06.3%	Vyèn
Bèljik	10 239 085	11 180 840	11.587.882	+ 941 755	+09.2%	Brusèl
Dannmak	5 330 020	5 627 235	5.856.733	+ 297 215	+05.6%	Kopenhagen
Espay	40 470 182	46 512 199	47.326.687	+ 6 042 017	+14.9%	Madrid
Finland	5 171 302	5 451 270	5.541.696	+ 279 968	+05.4%	Elsinki
Lafrans	60 545 022	65 942 093	68.140.000	+ 5 397 071	+08.9%	Pari
Iland	3 777 565	4 605 501	5.028.230	+ 827 936	+21.9%	Dublin
Island	279 049	325 671	372,295	+ 46 622	+16.7%	Reykjavik
Itali	56 923 524	60 782 668	59.066.225	+ 3 859 144	+06.8%	Wòm
Lichtènstayn	32 426	37 129	39039	+ 4 703	+14.5%	Vaduz
Liksanbou	433 600	549 680	639.070	+ 116 080	+26.8%	Leksembourg
Monako	31 100	38 100	39,520	+ 7 000	+37.1%	Monaco
Nòvèj	4 478 497	5 107 970	5408 320	+ 629 473	+14.1%	Oslo
Netherlands	15 863 950	16 829 289	17.533.405	+ 965 339	+06.1%	Amsterdam
Pòtigal	10 249 022	10 427 301	10,299,423	+ 178 279	+01.7%	Lisbòn
Wayòm Ini	58 785 246	64 351 155	67.326.569	+ 5 565 909	+09.5%	London
Syèd	8 861 426	9 644 864	10 380 491	+ 783 438	+08.8%	Stokholm
Swis	7 164 444	8 139 631	8.697.723	+ 975 187	+13.6%	Bern
Total	389 545 648	415 715 655	414 969 087	+ 26 170 007	+06.7%

Nasyonzini kodaj estatistik

Rejyon Ewòp yo dapre kodaj estatistik ONU:

Nò Ewòp
Ewòp Lès
Sid Ewòp

ONU kodaj estatistik divize Ewòp an kat rejyon^[2], ki gen ladan Ewòp oksidantal ki gen nèf peyi^[3]:

Definisyon Ewòp oksidantal

Depi nan fen Lagè Fwad la, te gen diferan definisyon nan Ewòp oksidantal.

Dapre Nasyonzini

Dapre UNESCO, Ewòp oksidantal konpoze de 23^[4]:

Dapre CIA

Klasifikasyon dapre The World Factbook:

Lwès Ewòp
Sidwès Ewòp

Yon lòt definisyon se The World Factbook^[5], daprè sa lwès Ewòp se dis peyi. An konparezon ak definisyon Nasyonzini an, CIA klase Penensil Ibèrik la ak Ile Britanik yo nan definisyon li men li ekskli Almay, Otrich, Itali, Swis ak Liechtenstein.

Opozisyon jeopolitik Lagè Fwad

Peyi manm OTAN pandan Gè Fwad la
Peyi net, souvan tou klase kòm Ewòp Lwès
Peyi nan blòk lès

Atik ki gen rapò ak : Blòk Lès.

Pandan Gè Fwad la, Ewòp oksidantal te fè referans ak peyi sou kontinan an ki te sou Lwès bò Rido an fè. An opozisyon ak Ewòp lès, Ewòp oksidantal te rasanble peyi ki pa kominis yo, souvan alye Etazini nan sa yo te konn rele Blòk Lwès la oswa Blòk Lwès la. Pami peyi sa yo genyen moun ki te kreye Kominote Ewopeyen yo.

Tèm Ewòp Lwès la pa t 'gen ladann Latiki byenke li te fè pati OTAN.

Vizyon ak Ewòp Santral

Atik detaye : Ewòp Santral.

Definisyon Ewòp oksidantal The World Facebook itilize se jan sa a: Gran Bretay, Irland, Benelux , Swis , Lafrans. Vizyon sa a koresponn ak vizyon jeopolitik istorik kòmansman XX^e syèk^[6], anvan Dezyèm Gè mondyal la epi li reparèt apre Gè fwad la^[7]; Lè sa a, peyi Ewòp oksidantal sa yo te, ak Tchekoslovaki, sèl peyi demokratik yo^[8].

Ewòp se jodi a nan majorite imans demokratik li a, Gè Fwad la te fini, Almay reyinifye, rido an fè a te tonbe prèske 30, elajisman Inyon Ewopeyen an te reyalize, konsepsyon lès/lwès blòk pèdi. siyifikasyon li, menm si "rejyon" nan Ewòp yo toujou distenge, pa nivo devlopman yo oswa pa Istwa respektif yo. Almay ap repositione tèt li nan Ewòp ak absòbe nouvo ekonomi yo nan nouvo peyi fwontyè li yo ak pi ba pri travay. Se konsa, peyi a ogmante compétitivité li entènasyonalman. De Almay reyini yo, aks Otrich-Ongri a kote yo ajoute peyi fwontyè ki gen lyen kiltirèl yo: Tchechi, Slovaki, Polòy, Sloveni konsa fòme nouvo Ewòp Santral la. ref>Prezantasyon kilti Ewopeyen Santral Sou sit entènèt europecentrale.com.</ref>. Nan mwa fevriye 2008, vil Prag te vin tounen dizyèm rejyon vil la.pi rich benyen an Ewòp konsidere GDP/abitan PPP (sous Eurostat)^[9]. An 2006, dapre Eurostat, chomaj te 2.8% nan menm rejyon sa a^[10]. Vizyon sa a reitilize kòm yon pati nan yon ranfòsman konsèp nan Ewòp Santral, pou ki Almay gen yon wòl esansyèl nan sant la nan yon Ewòp reyinifye.

Yon sèten pwoksimite kiltirèl

Istorikman, peyi Ewòp oksidantal yo te fè eksperyans yon evolisyon diferan de sa yo ki nan peyi ki pi lwen bò solèy leve sou kontinan an, pou rezon jewografik, kiltirèl oswa relijye. Nan nò a, Wayòm Ini ak Almay gen anpil resanblans, pi enpòtan ladan yo se dominasyon lang jèrmanik ak yon pi gwo prezans Protestantis sou dènye a. kèk syèk. Anplis de sa, peyi sa yo gen lòt karakteristik komen, patikilyèman an tèm de gastronomie. Popilasyon yo te fè eksperyans anpil melanj ak Pèp Scandinavian yo.

Bèljik se nan yon pi piti nan liy sa a, byenke li an pati nan kilti lengwistik Latene. Anplis de sa, avèk Netherlands, li te rete anba dominasyon Panyòl pou plis pase yon syèk (XVI^e – XVIII^e syèks), e prezans sa a te kite yon gwo anprent kiltirèl.

Nòt ak referans

↑ (en) « Eurostat - Tablo, graf ak kat entèfas (TGM) tab », sur ec.europa.eu.
↑ Lis sou sit entènèt Nasyonzini an Sou sitwèb la unstats. un.org.
↑ Distribisyon peyi yo oswa gwoup yo nan gwoup patikilye pa reprezante yon konvenyans pou rezon estatistik epi nan okenn fason sipoze nenpòt afilyasyon politik oswa lòt sou pati a. nan peyi oswa teritwa Kodaj estatistik estanda peyi ak zòn Sou sit entènèt unstats.un.org.
↑ Ajans edikasyon nasyonal, dapre Ansiklopedi Encarta 2006 (atik Ewòp (kontinan)).
↑ CIA World Factbook Sou sit entènèt cia.gov la.
↑ Kat jeyografik la. Ewòp Santral Sou sit la zeno.org.
↑ Ewòp Santral anvan ak apre destriksyon miray Bèlen an Sou sit larevuedesressources.org.
↑ Rejim politik yo nan Ewòp anvan Dezyèm Gè Mondyal la Sou sit la linternaute.com.
↑ KLASMAN REJYON EWOPEYEN PA GDP/CAPITA Sou la sit breizhblog.canalblog.com.
↑ Rèn detay.

Apendis

Sou lòt pwojè yo :

Ewòp oksidantal, sou Wiktionnaire

Atik ki gen rapò

Lyen ekstèn

Avi nan diksyonè oswa ansiklopedi jeneralis :
- Store norske leksikon
Dosye otorite :
- VIAF
- LCCN
- GND
- Israël
- Tchéquie

27 Peyi manm Inyon Ewopeyèn

Almay · Bèljik · Bilgari · Chip · Danmak · Espay · Estoni · Fenlann · Frans · Grès · Ilann · Itali · Kwowasi · Letoni · Liksanbou · Lityani · Malt · Ongri · Otrich · Peyiba · Polòy · Pòtigal · Slovaki · Sloveni · Syèd · Tchèki · Woumani

20 lòt Peyi ki manm Konsèy Ewòp, an plis lòt yo

Albani · Ameni · Andò · Azèbayidjan · Bosni ak Erzegovin · Ikrèn · Islann · Jeoji · Masedoni dinò · Moldavi · Monako · Nòvèj · Risi · Sèbi · Sen Maren · Swis · Tiki · Wayòm Ini

Peyi ewopeyen, ki pa nan Konsèy Ewòp

Byelorisi · Montenegwo · Vatikan (Sen Syèj)

[1] (en) « Eurostat - Tablo, graf ak kat entèfas (TGM) tab », sur ec.europa.eu.

[2] Lis sou sit entènèt Nasyonzini an Sou sitwèb la unstats. un.org.

[3] Distribisyon peyi yo oswa gwoup yo nan gwoup patikilye pa reprezante yon konvenyans pou rezon estatistik epi nan okenn fason sipoze nenpòt afilyasyon politik oswa lòt sou pati a. nan peyi oswa teritwa Kodaj estatistik estanda peyi ak zòn Sou sit entènèt unstats.un.org.

[4] Ajans edikasyon nasyonal, dapre Ansiklopedi Encarta 2006 (atik Ewòp (kontinan)).

[5] CIA World Factbook Sou sit entènèt cia.gov la.

[6] Kat jeyografik la. Ewòp Santral Sou sit la zeno.org.

[7] Ewòp Santral anvan ak apre destriksyon miray Bèlen an Sou sit larevuedesressources.org.

[8] Rejim politik yo nan Ewòp anvan Dezyèm Gè Mondyal la Sou sit la linternaute.com.

[9] KLASMAN REJYON EWOPEYEN PA GDP/CAPITA Sou la sit breizhblog.canalblog.com.

[10] Rèn detay.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]