Inyon repiblik sosyalis sovyetik

Inyon Repiblik Sosyalis Sovyetik yo, abreje kòm URSS an franse oswa Inyon Sovyetik (nan Ris Союз Советских Социалистических Республик, СССР ; transkripsyon : Soïouz Sovietskikh Sotsialistitcheskikh Riespoublik, SSSR ; "Inyon Repiblik Sosyalis Konsèy"), se te yon eta federal transkontinantal pou rejim kominis. Federasyon sa a te egziste depi pwoklamasyon li nan 30 desanm 1922 rive nan disolisyon li sou 26 desanm 1991.

Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик
Soyuz Sovétskij Sotsialistícheskij Respúblik

(detay) (detay)
deviz nasyonal im nasyonal	Пролетарии всех стран, соединяйтесь! (Pwoletè tout peyi, mete tèt ansanm !) Международный (Entènasyonal la) (1922-1944) (Im nan Inyon Sovyetik)
lang jantile	Ris Sovyetik
fizo orè :
istwa
endepandans
politik
gouvènman  - SJPKIS:	Vladimir Lenine (1922-1924) (Premyè) Mikhail Gorbachev (1985-1991) (Dènye)
kapital	Moskou (1922-1991)
pi gwo vil
divizyon
vwazen
òganizasyon
jewografi
sipèfisi (km²) dlo (%) frontiè (km) còt (km) pli ro (m) pli ba (m)	22 402 200  1989
ekonomi
monnen  - divizyon	Ruble
PEB  - total (US)  - pa ab. (US)
endis yo  - EDI  - EPI	0.920 1989
demografi
popilasyon (ab.) dansite (ab./km²) lavi (zan) ne (‰) mòtalite (‰) mòtalite timoun (‰) alfabèt (%) an vil (%)	293 047 571 1989
endèks
kòd
kòd ISO
endikatif yo  - entènet  - telefonik  - radyofonik
nòt

Inyon Repiblik Sosyalis Sovyetik, rele Inyon Sovyetik (an ris : Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик, romanize : Soyuz Sovétskij Sotsialistícheskij Respúblik) te yon peyi erazyen ki te fòme peyi aktyèl yo nan Risi, Estoni, Letoni, Lityani, Byelorisi, Ikrèn, Moldavi, Jeoji, Ameni, Azerbaydjan, Kazakstan, Tikmenistan, Kigistan, Tadjikistan ak Ouzbekistan. Pandan Gè Fwad la, li reprezante peyi kominis yo epi yo te rival prensipal kont peyi Etazini. Li te fonde an 1922 pa Lenine pou ranplase Anpi Ris la. Li te fonn pa Mikhail Gorbachev an 1991 an favè Federasyon Ris.

Istwa

Lenine te fonde li an 1922 lè Anpi Ris la disparèt. Lenin te mouri an 1924. Li te bay pouvwa a Leon Trotsky men Stalin te pran pouvwa a. Pandan gouvènman Stalin a li te inisye yon plan modènizasyon Larisi kite sou kote nan ansyen sistèm feyodal la. An 1933 li te lakòz gwo grangou nan Ikrèn epi li te kreye goulag ki renome yo, kan travay fòse ki sitiye nan Siberi, kote moun ki pa aliyen ak pati kominis la ak moun ki pa senpatizan politik yo te dwe pran. Nan kòmansman Dezyèm Gè mondyal la, Stalin te siyen yon pak ak Hitler pou divize Polòy. Li kòmanse envazyon an an 1939. Nan kòmansman 1940 Almay Nazi t ap anvayi Inyon Sovyetik epi Stalin t ap rantre nan Alye yo (Wayòm Ini, Etazini ak franse rebèl al), apre batay long kont Nazi yo, yo ta genyen apre batay Bèlen ak swisid Hitler ak Eva Braun, Lè sa a, yo ta sipòte Etazini kont Japon, atake Manchuri ak Kore dinò, jiskaske Etazini te lanse bonm nikleyè yo nan Iwochima ak Nagasaki mete fen nan dezyèm Gè mondyal la.

Apre Dezyèm Gè Mondyal la, Etazini te kreye Doktrin Truman nan ki te entèdi ekspansyonis kominis la, ki te pote mekontantman Stalin ak konsekans kòmansman Lagè kore di kote Kore dinò ta anvayi Kore disid an 1950 ki te pote plis separasyon an Lwès (kapitalis) ak Lès (kominis), lagè a te fini an 1952 ak yon rezilta nan delimitasyon fwontyè yo ant de (2) Kore yo. Tou an 1949, Almay te divize an Almay Lwès (kapitalis) ak Almay Lès (kominis). Apre lanmò Stalin nan lane 1953, li te dwe reyisi Nikita Khrushchev ki te gen yon konpòtman diferan de sa Stalin menmsi li te kontinye bay opinyon li sou Etazini. An 1962 li te gen yon pwoblèm ak Etazini (Kriz misil kiba) menm si pwoblèm nan te rezoud, tansyon yo te kontinye. Ak pase ane yo ak envazyon sovyetik la nan Afganistan (Gè Sovyet-Afgan) pouvwa inyon an te deperi epi an 1989. Lè sa a, Prezidan Inyon Sovyetik Mikhail Gorbachov te gen pou rezoud plizyè pwoblèm ak sipò akòz pèp ris la. Nan men Boris Yektsin, 23 novanm 1991 Inyon Sovyetik te ofisyèlman dezentegre.

Teritwa

Inyon Sovyetik te divize an plizyè repiblik sovyetik:

• 1 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Amenyen
• 2 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Azerbaydjan
• 3 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Byelorisi
• 4 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Estoni
• 5 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Jeoji
• 6 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Kazakstan
• 7 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Kigistan
• 8 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Letoni
• 9 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Lityani
• 10 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Moldavi
• 11 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Ris
• 12 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Tadjikistan
• 13 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Tikmenistan
• 14 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Ikrèn
• 15 : Repiblik Sosyalis Sovyetik Ouzbekistan

Ekonomi

Woub Sovyetik (biye) an 1961)

1 Woub an 1988

Bibliyografi

• « A Country Study: Soviet Union (Former) ». 24 oktòb 2006. Archived from the original on 2006-10-24. Retrieved 2022-09-27. . Library of Congress Country Studies, 1991.
• Brown, Archie, et al., eds.: The Cambridge Encyclopedia of Russia and the Soviet Union (Cambridge University Press, 1982).
• Fitzpatrick, Sheila (2007). « Revisionism in Soviet History ». History and Theory 46 (4): 77–91. JSTOR 4502285. doi:10.1111/j.1468-2303.2007.00429.x.  historiographical essay that covers the scholarship of the three major schools, totalitarianism, revisionism, and post-revisionism.
• Pipes, Richard. Russia under the Bolshevik Regime. (1994). 608 pp.
• Ostrovsky, Alexander (13 fevriye 2020). « Кто поставил Горбачёва ». Archived from the original on 13 fevriye 2020. Retrieved 27 septanm 2022.  (2010). ("Who brought Gorbachev to power?") – М.: "Алгоритм-Эксмо". (ISBN 978-5-699-40627-2) ("Проект "Распад СССР: Тайные пружины власти" – М. "Алгоритм", 2016. Переиздание книги "Кто поставил Горбачёва?") ("Project" Collapse of the USSR: Secret Springs of Power ". Reissue of the book «Who brought Gorbachev to power?» — М.: «Алгоритм», 2016).

Nòt ak referans

Lyen deyò

• ru Sitwèb epòk sovyetik sou sovetika.ru
• СССР sou Wayback Machine

Gade tou

Wikimedia Commons genyen dokiman medya, imaj, video sou : Inyon repiblik sosyalis sovyetik