Lang rejyonal
Yon lang rejyonal se, nan yon pwen de vi jewografik , pale nan yon rejyon ki se yon pati nan yon eta ki pi gwo. Li ka lokalman majoritè, oswa ou pa. Daprè "Chat Ewopeyèn an pou Lang Rejyonal oswa minoritè" : "Adjektif" "rejyonal" la konsène lang yo pale nan yon pati limite nan teritwa a nan yon eta, nan kote yo ka, anplis, yo dwe pale pa majorite a nan sitwayen". Egzanp yo enkli Breton an Frans, sard nan peyi Itali, Kachoub nan Polòy, Zazaki nan Latiki, Kabil nan Aljeri, Bachki nan Larisi, Tibeten nan Lachin, Navajo nan Etazini.
Yon lang rejyonal se, soti nan pwen de vi nan estati politik , diferan de lang ofisyèl la nan eta a kote li pale, epi ki moun ki pale leve kesyon an sou estati li yo ansanm ak lang ofisyèl lan. Lang rejyonal yo pafwa yo rekonèt epi yo pwoteje pa administrasyon rejyonal la oswa eta a : yon gwo kantite eta atravè mond lan, ki gen ladan majorite nan eta Ewopeyen yo, rekonèt lang rejyonal yo ak bay yo estati, tankou se ka a, pou egzanp, nan Kominote a franse nan Bèljik, Espay, Itali oswa Swis. Nan lòt ka yo, eta a bay estati ofisyèl sèlman nan lang ofisyèl nan peyi a. Se ka sa a ak lang rejyonal yo nan Lafrans, ki ka etidye oswa prezante nan bakaloreya a, men li pa kapab itilize nan nenpòt ki sèvis piblik oswa administrasyon, kote sèlman franse se ofisyèl.
Nou ka distenge tèminoloji sa a ak lang minorite a.
Estati ak evolisyon
modifyeYon lang rejyonal ak / oswa lang minoritè nan yon Eta ka ofisyèl ak / oswa majoritè nan yon lòt. Nan Ewòp, sa a se ka a nan franse nan Vale d'Aoste, oswa nan slovèn nan Otrich.[1] Chanjman nan estati ka rive swa nan lwa nan yon eta oswa kòm yon rezilta nan chanjman politik ak teritoryal. Pou premye ka a, nan Bèljik, kote depi endepandans nan 1831 sèlman franse te ofisyèl yo, lwa a nan, 22 me 1878 te pèmèt pwovens yo Flamann ak distri yo sèvi ak tou de franse ak olandè endiferans, lè sa a, karant (40) ane pita, la. Lwa 31 jiyè 1921 la te fè li sèl lang ofisyèl nan rejyon yo ki pale olandè, mete yon fen nan franse a nan moun yo. Selon dezyèm ka a, fragmantasyon politik Yougoslavi a tou fragmante an kat (4) lang sèbo- kwoyat, kounye a yo rele "BCMS" (abreje enfòmèl de kat (4) non ofisyèl "Bosniyen", "kwoasyen", "Montenegwo" ak "Sèb"), ki aktyèlman ap evolye nan de pli zan pli diferan lang, pandan y ap fragmantasyon an nan Sovyetik la te pèmèt lang minoritè ki gen yon sitiyasyon rejyonal yo, tankou latvyen, woumen oswa jeyojyen, yo vin majorite ak lang ofisyèl nan Etazini. Nouvo eta (Letoni, Moldavi ak Jeyoji respektivman).[2]
Nan yon eta federal, lang ofisyèl ak / oswa majoritè nan yon pwovens, rejyon, oswa peyi eta kapab rejyonal ak / oswa minoritè nan lòt la : nan Kanada, sa se ka franse respektivman nan Kebèk, ak nan lòt pwovens yo nan peyi a ; nan peyi Zend, tamoul ak tamil Nadu respektivman, ak nan lòt eta nan Inyon Endyèn an.
Bèljik
modifyeNan Bèljik, lang ofisyèl yo se franse, olandè ak alman. Rekonesans posib pou lang rejyonal yo se yon konpetans ki se responsablite kominote yo.
Kominote flamann lan pa rekonèt okenn paske la Nederlandse Taalunie, ki responsab pou pwomosyon olandè nan Peyiba ak Flandre, konsidere ke tout lang rejyonal yo pale sou teritwa li yo se dyalèk nan olandè yo. Pa gen okenn nan kominote a ki pale alman ak kominote a franse rekonèt uit (8), yo konnen kòm andojèn lang rejyonal yo.
Frans
modifyeLang rejyonal yo se lang minoritè istorik yo nan Lafrans metwopolitèn oswa lòt bò dlo.
Istorikman, anvan inifikasyon nan lengwistik te pote soti anba TwazyèmRepiblik nan reveye nan Revolisyon franse ak premyè desizyon pran pa wa peyi Lafrans ( Villers-Cotterets Òdonans nan lane 1539, kreyasyon Akademi franse nan lane 1635), nan lang majorite popilasyon an te pale lang rejyonal yo sou teritwa fransè nan epòk la.
Lang franse a te fòme sou yon baz nan lang oil pale nan Ile-de-Frans ak nan nò rejyon aktyèl Sant-Val de Loire, kote yo te ajoute, pita, enfliyans nan lang rejyonal yo, an patikilye alzasyen, breton oswa oksitan (Baragouin, vasistas, eskalad, salad...).[3],[4]
Nan Frans metwopolitèn, lang rejyonal tankou alzasyen, platt, bask, breton, katalan, kòs, pikadi, flaman lwès, frankopwovansal ak oksitan rete pale anpil sou periferik nan teritwa a.
Lang rejyonal yo mansyone nan Konstitisyon an franse nan atik 75-1 : "Lang rejyonal yo fè pati eritaj Lafrans", ke lwa 23 jiyè 2008 te ajoute.
Lafrans te siyen Konstitisyon Ewopeyèn an pou Lang Rejyonal yo oswa Minorite , men refize ratifye li [5]. Sou 14 janvye 2016, bòdwo a pou ansèyman nan Immersion nan lang rejyonal[6] te rejete nan Asanble Nasyonal la ak 24 depite yo prezan men 28 votè yo, 13 vote an favè ak 14 vote kont. 4 vòt adisyonèl apiye sou bò a baskil balans yo kont majorite nan prezan an, konsa provok kòlè fanatik yo nan pwojè a[7]
Endonezi
modifyeEndonezi se yon nasyon nan plizyè douzèn gwoup etnik (suku), ki gen lang gen estati a rekonèt nan lang rejyonal (bahasa daerah), ansanm ak Lang nasyonal la, Endonezyen. Lengwis konte prèske 300 lang diferan nan Endonezi, ki gen ladan 250 pou pwovens yo nan Irian Jaya West ak Papua (mwatye lwès nan Nouvèl Gine). Li estime ke lang rejyonal la se lang manman pou plis pase mwatye nan Indonesians. Anplis de sa, li komen pou moun ki gen manman lang se Endonezyen pale yon lang rejyonal yo.
Nan dat 14 out 1991, gouvènman an, atravè kreyasyon Komisyon an sou Filipino lang (Komisyon sa Wikang Filipino), rekonèt divèsite ak enpòtans reyalite lengwistik lan. Dapre Lwa sou Repiblik 7104, Seksyon 5, Komisyon an konsiste de 11 komisyonè, ki reprezante pi gwo lang nan achipèl la.
Daprè lwa sa a, nou konsidere yon lang kòm "pi gwo" si 2% popilasyon an pratike li (an 2007, 1.7 milyon moun ki pale). 10 lang yo rekonèt pi gwo rejyonal yo se respektivman Tagalog, Ilokano, Pangasinan ak kapampangan nan Luzon Island, Cebuano, Hiligaynon ak Bisaya (oswa Waray) nan Artisip la Visayas. Maguindanao nan ak Maranao nan zile a nan Mindanao. Sepandan, sèlman lang ofisyèl yo rete Filipino ak angle.
Swis
modifyeWomanch se youn nan lang nasyonal yo pale nan kanton Graubünden. Yon senkyèm lang nasyonal, san yon teritwa afilye, se yenich la, rekonèt lè Swis ratifye Konstitisyon Ewopeyèn an pou lang Rejyonal yo oswa minoritè an 1997[8], byenke li pa itilize nan nenpòt ki tèks ofisyèl yo.
Gade tou
modifyeReferans
modifye- ↑ Jean Dubois, Mathée Giacomo, Louis Guespin, Christiane Marcellesi, Jean-Baptiste Marcellesi, Jean-Pierre Mével, Dictionnaire de linguistique, Larousse, p. 406
- ↑ Atlas des Peuples d'Europe centrale d’André et Jean Sellier à La Découverte, 1992, (ISBN 2-7071-2032-4) ak Atlas des Peuples d'Orient : 1993, (ISBN 2-7071-2222-X)
- ↑ Akademi franse
- ↑ Henriette Walter, L'aventure des mots français venus d'ailleurs, Robert Laffont, p.228-337
- ↑ « Assemblée nationale - Culture : Charte européenne des langues régionales ». www.assemblee-nationale.fr. Retrieved 2016-01-25.
- ↑ « Assemblée nationale - Education : enseignement immersif des langues régionales ». www.assemblee-nationale.fr. Retrieved 2016-01-25.
- ↑ « Assemblée nationale ~ Troisième séance du jeudi 14 janvier 2016 ». www.assemblee-nationale.fr. Retrieved 2016-01-25.
- ↑ Lang Kiltirèl ak Minorite, 1997 - Dat enpòtan [1] , Biwo Federal Kilti a, jwenn aksè 14 jen 2012